Joaquin Phoenix | Temp track | Dziecko na planie | Astrokultura | Kostiumowe herstorie | Latynoamerykańskie telenowele
W numerze
KINO MŁODEJ WIDOWNI
6 Dziecięca historia kina? Problematyczny status filmu młodej widowni | Miłosz Stelmach
12 Mapa festiwali dla młodych
14 Kino a studia nad dzieciństwem | Marta Rakoczy
20 Powroty do kina w edukacji filmowej | Justyna Hanna Budzik
26 Siedmioro widzów w różnym wieku | Kaja Łuczyńska
28 W służbie ideologii czy rentowności? Polityka programowa PRL i młoda widownia | Emil Sowiński
34 Co z tego wyrośnie? Najnowsze polskie kino dla młodej widowni | Katarzyna Kebernik
40 Topografia pokoju dziecięcego | Karolina Kostyra
42 Bez ograniczeń. Dorosła kolonizacja kina dzieci | Michał R. Wiśniewski
ODKRYCIA
48 Żniwa | Miłosz Stelmach
49 Brutalista | Daria Sienkiewicz
50 Substancja | Michał Piepiórka
51 W blasku ekranu | Michał Górczyński
52 Kąpiel diabła | Marta Stańczyk
53 Crossing | Ewa Fiuk
54 Skarby | Bogna Goślińska
55 Moja siostra | Alicja Nowacka
56 Stress Positions | Klara Cykorz
57 Ripley | Jacek Werner
NOWE KINO
60 Gwiazdy: Joaquin Phoenix. Oswoić lęk | Remigiusz Różański
68 Nowe szaty królowych. Kostiumowe herstorie | Daria Sienkiewicz
74 Zagraj to jeszcze raz, maestro! Temp track w muzyce filmowej | Oskar Wanat
KONTRPLAN
83 Kartka z kalendarza
84 Pod podszewką: Piękna i Bestia
86 Felietony
HISTORIA/TEORIA
90 Odkryte w archiwach – 1944: Wieża siedmiu garbatych | Dominika Zielińska
92 Epopeje małego ekranu. Latynoamerykańskie telenowele w Polsce | Julia Palmowska
96 „Proszę to wyciąć”: Trzeba zabić tę miłość | Piotr Śmiałowski
98 Czas astrokultury | Magdalena Kempna-Pieniążek
NAPISY KOŃCOWE
106 Uwaga, dziecko na planie! | Sylwia Szostak
112 Książki o filmie
114 Loża boczna
119 Punchline: Kod zła
120 Krzyżówka
Cyberkultura | Polskie kino gatunkowe | Mia Goth | Brandon Croneneberg | Thriller erotyczny | Filmowe związki zawodowe
W numerze
LATA 90.
6 Wieczny powrót generacji Spice Girls | Patrycja Włodek
10 Alfabet najntisów | Redakcja „Ekranów”
16 Neonowy sen. Cyberkultura w kinie lat 90. | Łukasz Śmigiel
21 Komfort minionego horroru | Jędrzej Szczepański
25 Renowacja szafy grającej | Jan Bryg
29 Jałowa ziemia. Jak kapitalizm wykończył polskie kino gatunkowe | Michał Piepiórka
36 Kompot na Centralnym, trawa u króla sedesów | Bartek Przybyszewski
ODKRYCIA
44 Nie obiecujcie sobie zbyt wiele po końcu świata | Paweł Biliński
45 Emilia Pérez | Maciej Niedźwiedzki
46 Rodzaje życzliwości | Daria Sienkiewicz
47 Late Night with the Devil | Jacek Werner
48 Koty ze świątyni Gokogu | Jan Brzozowski
49 Jeszcze nie jestem tym, kim bym chciała | Agnieszka Pilacińska
50 Samsara | Kacper Rydzewski
51 Dahomej | Małgorzata Radkiewicz
52 Sympatyk | Patrycja Włodek
53 Niebieskooki samuraj | Łukasz Grela
NOWE KINO
56 Gwiazdy: Mia Goth. Pogryź i popij | Karolina Graczyk
61 Zmienna powłoka. Kino Brandona Cronenberga | Arek Szpak
66 Jakie życie, taki rap. Fenomen kolektywu The Lonely Island | Remigiusz Różański
72 „Głównym problemem mojego kina jest samotność” – wywiad z Tsai Ming-Liangiem | Mateusz Demski
KONTRPLAN
79 Kartka z kalendarza
80 Pod podszewką: Seks w wielkim mieście
82 Felietony
HISTORIA/TEORIA
86 Odkryte w archiwach – 1934: Bogini | Karolina Kostyra
88 Czas namiętności. Wzlot i upadek thrillera erotycznego | Dorota Jędrzejewska-Szpak
94 „Proszę to wyciąć”: Ocalenie | Piotr Śmiałowski
96 Strach ma śmieszne oczy | Marta Płaza
98 Kapitał, praca, wyobraźnia. Mark Fisher i filmowe napięcia | Kamil Walczak
NAPISY KOŃCOWE
106 Związki zawodowe. Część II: Lek na całe branżowe zło? | Sylwia Szostak
112 Książki o filmie
114 Loża boczna
119 Punchline: Civil War
120 Krzyżówka
Zendaya | Muzyka ludowa | Film wampiryczny | Miranda July | Kinematografia Korei | Filmowe związki zawodowe
W numerze
KINO MALADYCZNE
8 Kino zainfekowane | Klara Cykorz, Aleksander Kmak, Klaudia Rachubińska
16 Nieuleczalna żądza krwi | Remigiusz Różański
22 Lekarz lekarzowi nierówny | Stanisław Bryś
28 Recepta na złoczyńcę. Big Pharma w kinie amerykańskim | Kaja Łuczyńska
34 Polskie kino na odwyku | Magdalena Urbańska
38 Zdarzenia emancypacyjne | Klaudia Muca
43 Nie umówię się z tobą do kina | Julia Bachman
ODKRYCIA
50 The Sweet East | Bogna Goślińska
51 Conann | Alicja Nowacka
52 Tatami | Małgorzata Radkiewicz
53 Wszystko wyjaśnione | Bartek Tesarz
54 Wzmożenie | Maciej Roch Satora
55 78 dni | Tomasz Poborca
56 Pluto | Łukasz Grela
57 Poker Face | Jacek Werner
NOWE KINO
60 Gwiazdy: Zendaya. Bogini generacji Z | Kamil Kalbarczyk
66 Para dobrych butów. Kino Mirandy July | Bogna Goślińska
70 Koreańskie kino na rozdrożu | Miłosz Stelmach
76 Kino zgniłego kompromisu | Maciej Kędziora, Marcjanna Szumska
81 „Jak się tam muzyka miele…”. Muzyczna kultura remiksu i nowa chłopomania | Krzysztof Siwoń
KONTRPLAN
87 Kartka z kalendarza
88 Pod podszewką: Biedne istoty
90 Felietony
HISTORIA/TEORIA
94 Odkryte w archiwach – 1924: Niezwykłe przygody Mr Westa w kraju bolszewików | Joanna Wojnicka
96 Popcorn, róże i Smell-O-Vision. Historia zapachów w kinie | Marta Snoch
102 „Proszę to wyciąć”: Jak daleko stąd, jak blisko | Piotr Śmiałowski
NAPISY KOŃCOWE
106 Związki zawodowe. Część I: Dlaczego są potrzebne? | Sylwia Szostak
112 Książki o filmie
114 Loża boczna
119 Punchline: Anatomia upadku
120 Krzyżówka
Stand-up | Kino indyjskie | Ben Whishaw | Reżyserki kina eksploatacji | Eric Roberts | Nieznane twarze slapsticku
W numerze
HUMOR
6 #mniebawi. Wypiski z propedeutyki żartu | Klaudia Rachubińska
12 Czarny humor już nie w modzie? | Karol Laska
16 Greta Gerwig jest hetero | Klara Cykorz
22 Łaskotanie w miękkie. Beka z patriarchatu | Joanna Łuniewicz
27 Nieskończony żart Marvela | Radosław Pisula
31 Film jako złoty język memosfery | Magdalena Kamińska
35 Memiarze-krytycy. Alternatywne obiegi filmowych dyskusji | Michał Konarski
ODKRYCIA
42 Biedne istoty | Miłosz Stelmach
43 La Chimera | Bogna Goślińska
44 Delikwenci | Paweł Biliński
45 Na miejscu | Maciej Peplinski
46 W żółtym kokonie | Łukasz Mańkowski
47 Inshallah a Boy | Maciej Roch Satora
48 Złe życie/Życie złe | Remigiusz Różański
50 Zagłada domu Usherów | Łukasz Grela
51 Silos | Jacek Werner
NOWE KINO
54 Gwiazdy: Nieśmiały gwiazdor. Ben Whishaw | Marcin Malecko
60 Indyjska mozaika filmowa | Weronika Rokicka
66 Słodko-gorzkie peryferia. Młode polskie kino po pandemii | Marcin Adamczak
72 Nieznośny ciężar zmarnowanego talentu | Jakub Izdebski
KONTRPLAN
79 Kartka z kalendarza
80 Pod podszewką: Kill Bill
82 Felietony
HISTORIA/TEORIA
86 Odkryte w archiwach – 1953: Mały uciekinier | Miłosz Stelmach
88 Dorothy Arzner i paradoksy wyjątkowości | Patrycja Włodek
94 „Proszę to wyciąć”: Trąd | Piotr Śmiałowski
96 Białe plamy. Reżyserki kina eksploatacji | Karolina Graczyk
100 Nieznane twarze slapsticku | Robert Siwczyk
NAPISY KOŃCOWE
106 Sztuka wulgarna. Stand-up w kinie i telewizji | Jakub Dzióbek
112 Recenzje książek
114 Loża boczna
119 Punchline: Infinity Pool
120 Krzyżówka
Emma Stone | Kino ukraińskie | Sean Baker | Nazi Exploitation | King Hu | Konsultanci muzyczni
W numerze:
REALIZM
6 Wyśnione realizmy | Marta Stańczyk
12 Między Balmain a krynoliną | Karolina Żebrowska
18 Jak brzmią latające samochody | Jan Topolski
24 Rekonesans kina found footage | Kamil Walczak
30 Czy elfy mogą być czarne? | Barbara Szczekała
33 Realizm menstruacyjny | Dorota Jędrzejewska-Szpak
38 Czwarta droga. Realizm i antyrealizm w teorii filmu | Martin Seel
ODKRYCIA
46 Nie cała umrę | Tadeusz Lubelski
47 20 000 gatunków pszczół | Małgorzata Radkiewicz
48 How to Have Sex | Bogna Goślińska
49 Showing Up | Marcin Malecko
50 Anhell69 | Adam Kruk
51 Limbo | Arek Szpak
52 Królestwo: Exodus | Marta Maciejewska
NOWE KINO
56 Gwiazdy: Uśmiech fabryki snów. Emma Stone | Remigiusz Różański
62 Realizm snu Seana Bakera | Dawid Smyk
68 Na froncie ukraińskiego kina | Miłosz Stelmach
KONTRPLAN
74 Kartka z kalendarza
76 Pod podszewką: Rocky Horror Picture Show
78 Felietony
HISTORIA/TEORIA
82 Odkryte w archiwach – 1943: Rikszarz | Dawid Głownia
85 Filmy pejcza i swastyki. Kino nazi-exploitation | Marta Płaza
90 „Proszę to wyciąć”: Rejs | Piotr Śmiałowski
92 Dotyk Kinga Hu. Zen, polityka i sztuki walki | Mateusz R. Orzech
98 Jeśli warunki pozwolą. Polska krytyka filmowa a stan wojenny | Maciej Kędziora
NAPISY KOŃCOWE
106 Drugi plan: Tajniki muzyki w filmie. Konsultanci muzyczni | Sylwia Szostak
111 Recenzje książek
114 Loża boczna
119 Punchline: Barbie
120 Krzyżówka
Pedro Pascal | Wrestling | Cesarzowa Sisi | Filmowy Catering | Teoria Pierre’a Bourdieu | Praca w science fiction
W numerze
SMAKOWANIE KINA
6 Babki, babeczki, cukierniczki. Komedia romantyczna i apetyt na słodycze | Karolina Kostyra
12 Może budzić niesmak. Film, jedzenie i seks | Joanna Łuniewicz
18 Kuchnia to pole bitwy. Relacje władzy w kulinarnych reality show | Stanisław Bryś
24 Między metaforą a realizmem. Zaburzenia odżywiania | Joanna Najbor
30 Od niedosytu do przejedzenia | Ewa Szponar
34 O smaku się dyskutuje | Maciej Kędziora
ODKRYCIA
42 Anatomia upadku | Mateusz Demski
43 Strefa interesów | Miłosz Stelmach
44 Bulion i inne namiętności | Maciej Niedźwiedzki
45 Skąd dokąd | Remigiusz Różański
46 Club Zero | Daria Sienkiewicz
47 War Pony | Bogna Goślińska
48 Bestie | Dorota Jędrzejewska-Szpak
49 Yellowjackets | Jacek Werner
NOWE KINO
52 Gwiazdy: Daddy kontra maczyzm. Pedro Pascal | Barbara Szczekała
57 This Is Awesome! O symbiozie wrestlingu i kina | Remigiusz Różański
63 Ludzkość na bezrobociu. Kino science fiction a koniec ery pracy | Aleksander Młyński
KONTRPLAN
69 Kartka z kalendarza
70 Pod podszewką: Big Lebowski
72 Felietony
HISTORIA/TEORIA
76 Odkryte w archiwach – 1933: Nocne motyle | Patrycja Mucha
78 Ruiz odnaleziony | Tomasz Poborca
83 Klasowe motywy smaku Pierre’a Bourdieu | Kamil Walczak
88 Gustowne statystyki | Marta Stańczyk, Miłosz Stelmach
92 „Proszę to wyciąć”: Gra | Piotr Śmiałowski
94 Sisi – cesarzowa na nasze czasy? | Marcin Malecko
100 Kobieca kamera bez mistrza, bez pana | Paulina Haratyk
NAPISY KOŃCOWE
106 Drugi plan: Smak planu. Filmowy catering | Małgorzata Steciak
111 Recenzje książek
114 Loża boczna
119 Punchline: John Wick 4
120 Krzyżówka
Kobiety Marvela | Ekoaktywizm gwiazd | Hybrydy fabuł i animacji | Spragnieni miłości | Agenci filmowi | Polski folk horror
W numerze
KINO KRYZYSU
8 Trzy pogrzeby kina | Marcin Adamczak
14 Pejzaż po Covidzie | Filip Mańka
20 Hollywood i zarządzanie kryzysem
22 Follow Me. Ekoaktywizm gwiazd | Kamil Kalbarczyk
29 Chatka na kurzej nóżce kopie z półobrotu. Kryzys rozumu i kino wiedźmie | Joanna Łuniewicz
35 Być czy nie być. O prokreacji (nie) z wyboru | Daria Sienkiewicz
ODKRYCIA
42 Armagedon | Michał Górczyński
43 Lekkomyślna zbrodnia | Miłosz Stelmach
44 Passages | Remigiusz Różański
45 Ziemia | Mateusz Żebrowski
46 Dawne życie | Daria Sienkiewicz
47 Angielka | Jacek Werner
48 Pianoforte | Krzysztof Siwoń
NOWE KINO
52 Gwiazdy: Kobiecość jest procesem. Jessie Buckley | Ewa Szponar
59 Kino nie może być już dłużej bierne – wywiad z Lavem Diazem | Mateusz Demski
62 Wojna bohaterek. O problemach Marvela z kobiecymi postaciami | Dorota Jędrzejewska-Szpak
67 Zbrodnia i kino. O życiu pośmiertnym rosyjskiego rynku filmowego | Siergiej Szerszniew
KONTRPLAN
75 Kartka z kalendarza
76 Pod podszewką: Miasto jak wzorzysty jedwab
78 Felietony
HISTORIA/TEORIA
82 Odkryte w archiwach – 1923: Paryżanka | Grażyna Stachówna
84 Jak Gene Kelly z Jerrym. O hybrydach animacji rysunkowej i filmu aktorskiego | Remigiusz Różański
90 „Proszę to wyciąć”: Słońce wschodzi raz na dzień | Piotr Śmiałowski
92 Folk horror po polsku | Karolina Hołub
97 Więcej niż suma naszych różnic. Feminizm intersekcjonalny | Małgorzata Mączko
NAPISY KOŃCOWE
104 Drugi plan: Agenci w branży filmowej | Sylwia Szostak
111 Recenzje książek
114 Loża boczna
119 Punchline: Fabelmanowie
120 Krzyżówka
LUDOWA HISTORIA KINA POLSKIEGO I Filmowy PR I Toksyczne fandomy | Niebyły festiwal polskich filmów | August Diehl | Irytujące bohaterki
W numerze
LUDOWA HISTORIA KINA POLSKIEGO
6 Nic o nas bez nas. Perspektywy ludowej historii kina | Miłosz Stelmach
12 Ludowe, nienarodowe | Sebastian Jagielski
20 Odzyskiwanie genealogii – wywiad z Andrzejem Lederem | Miłosz Stelmach
25 Ludowa historia kina II RP. Notatki do książki | Paweł Sitkiewicz
30 Wyśnione kino ludowe
32 Czekając na ekranizację Ludowej historii Polski | Maciej Białous
37 Kino na peryferiach | Krzysztof Jajko
45 Kamery do rąk! | Paulina Haratyk
ODKRYCIA
52 Mona Lisa i krwawy księżyc | Adam Kruk
53 Turkusowa suknia | Joanna Łuniewicz
54 Pod ziemią | Paweł Biliński
55 Takie lato | Bogna Goślińska
56 Przedział numer 6 | Wojciech Tutaj
57 Pisklaki | Katarzyna Kebernik
58 Będzie bolało | Marcin Malecko
59 Gabinet osobliwości Guillermo del Toro | Jacek Werner
NOWE KINO
62 Gwiazdy: Odcieleśniony Aryjczyk. August Diehl | Barbara Szczekała
66 Fenomen „irytującej bohaterki” | Dorota Jędrzejewska-Szpak
73 Fan nasz pan? Toksyczne praktyki fanowskie | Oskar Wanat
80 Zimowa playlista filmowa | Filmawka
KONTRPLAN
82 Kartka z kalendarza
84 Pod podszewką: Wielki nieujarzmiony błękit
86 Felieton
HISTORIA/TEORIA
90 Odkryte w archiwach – 1952: Biały ren | Karolina Kostyra
92 Krajobraz po klęsce | Lukas Dzielebust
98 „Proszę to wyciąć”: Sami swoi | Piotr Śmiałowski
NAPISY KOŃCOWE
102 Drugi plan: Kulisy sławy. PR-owiec w branży audiowizualnej | Sylwia Szostak
110 Recenzje książek
114 Loża boczna
119 Punchline: Blondynka
120 Krzyżówka
BUNT | Florence Pugh I Ekomenedżerowie | Legacy Sequels | Edward Yang | Queerbaiting | Kryzys kina noir | Rape & Revenge
W numerze:
BUNT
6 Żywoty świętych bezpańskich. Buntownicy na ekranie | Joanna Łuniewicz
13 Filmowa walka o prawa człowieka | Patrycja Włodek
18 Pobożne życzenia. Elgiebety w polskim kinie | Bartosz Żurawiecki
24 Wojny domowe w branży filmowej | Final Girls
26 Palestyńskie kino buntu | Adam Domalewski
32 Bunty kontrolowane| Sebastian Smoliński
ODKRYCIA
40 Słoń | Kamil Kalbarczyk
41 Matecznik | Małgorzata Warchoł
42 Strachy Sześćdziesiątej Pierwszej | Piotr Mirski
43 Sonne | Małgorzata Radkiewicz
44 Rozdzielenie | Jacek Werner
45 Lakers: Dynastia zwycięzców | Magdalena Urbańska
46 Podejrzana | Barbara Szczekała
NOWE KINO
50 Gwiazdy: Bezczelne ciało. Florence Pugh | Marta Stańczyk
56 Spadkobiercy. O fenomenie legacy sequels | Dawid Smyk
62 Obiecujące młode kobiety. Kino rape and revenge | Justyna Leszek
67 Queerbaiting nie istnieje | Klaudia Rachubińska
KONTRPLAN
75 Kartka z kalendarza
76 Pod podszewką: Kapitan Ameryka
78 Felieton
HISTORIA/TEORIA
82 „Proszę to wyciąć”: Życie raz jeszcze | Piotr Śmiałowski
84 Pomiędzy wyniosłymi wieżami | Marcin Adamczak
90 Odkryte w archiwach – 1942: Aniki Bóbó | Joanna Aleksandrowicz
92 Wielki sen. Kryzys filmu noir | Oliwia Kalinowska
97 Małe akty przemocy i niedopasowane związki | Maja Korbecka
NAPISY KOŃCOWE
104 Drugi plan: Zielone światło. Ekomenedżer | Marta Stańczyk
110 Recenzje książek
114 Loża boczna
119 Punchline: Stracone złudzenia
120 Krzyżówka
NOWA MĘSKOŚĆ
Slackerzy I Reżyseria castingu | Współczesne westerny | Andrzej Chyra | Filmy egzekucyjne | James Wong Howe | Anka i Wilhelm Sasnal
W numerze
NOWA MĘSKOŚĆ
6 Zmierzch hegemonów | Barbara Szczekała
12 Dekalog nowego mężczyzny | Joanna Łuniewicz
18 Inspiracje, wzorce, fajni goście
22 Za drzwiami szafy. Coming out w Hollywood | Marcin Malecko
28 Łzy rewolwerowców. Obrazy męskości w nowym westernie | Dorota Jędrzejewska-Szpak
34 Ku feministycznej czarnej męskości | Marta Stańczyk
40 Pożegnanie z Miauczyńskim | Łukasz Kiełpiński
ODKRYCIA
48 Enys Men | Miłosz Stelmach
49 Flux Gourmet | Maciej Peplinski
50 Pewnego razu w Kalkucie | Wojciech Tutaj
51 Moja krew i kości w płynącej galaktyce | Agnieszka Kiejziewicz
52 Terytorium | Oskar Wanat
53 Joyland | Bartek Tesarz
54 Heartstopper | Joanna Łuniewicz
55 Julia | Kamil Kalbarczyk
NOWE KINO
58 Gwiazdy: Być to również gra. Andrzej Chyra | Maciej Kędziora
64 Slackerzy i amerykańskie kino | Marta Snoch
71 Ludzie analogowi – wywiad z Anką i Wilhelmem Sasnalami | Miłosz Stelmach
KONTRPLAN
77 Kartka z kalendarza
78 Felieton
80 Pod podszewką: W prywatnej twierdzy krynoliny
HISTORIA/TEORIA
84 „Proszę to wyciąć”: Głos z tamtego świata | Piotr Śmiałowski
86 Filmy egzekucyjne. Pomiędzy zdarzeniem a spektaklem | Marta Stańczyk
90 W poszukiwaniu idealnego ujęcia. James Wong Howe | Damian Wiśniowski
96 Odkryte w archiwach – 1932: Złote sidła | Patrycja Mucha
98 Męskość, kino i akademia | Patrycja Włodek
NAPISY KOŃCOWE
104 Drugi plan: Mapy i twarze. Reżyseria castingu – wywiad z Nadią Lebik | Małgorzata Steciak
111 Recenzje książek
114 Loża boczna
119 Punchline: Wszystko wszędzie naraz
120 Krzyżówka
SKOLIMOWSKI
Ukraina I Adele Haenel | Kino indyjskie | Mamoru Hosoda | Kobiece horrory | Piotr Dumała | Dokumenty muzyczne ery MTV
W numerze
SKOLIMOWSKI
10 Jerzy Skolimowski. Portret warstwowy | Miłosz Stelmach
16 Aktor z konieczności | Maciej Kędziora
22 Essential Scoring. Muzyka w filmach Skolimowskiego | Krzysztof Siwoń
UKRAINA
28 Kronika oporu. Niezbędnik ukraińskiego kina | Miłosz Stelmach
35 Ukraina w kilku obrazach
36 Przystanek – Ziemia | Kamil Walczak
37 Klondike | Tomasz Raczkowski
38 Nie ma nas w domu. Rosyjskie kino w obliczu wojny | Paulina Gorlewska
ODKRYCIA
44 Alcarràs | Adam Kruk
45 Limbo | Paweł Biliński
46 Moje serce bije tylko, gdy mu każesz | Bartosz Szarek
47 Inni ludzie | Karol Urbański
48 The Story of Film: Nowe pokolenie | Sebastian Smoliński
49 Koło czasu | Joanna Łuniewicz
50 Nocna msza | Jacek Werner
NOWE KINO
54 Gwiazdy: Portret podwójny. Adèle Haenel | Ewa Szponar
59 Biogram polskiego pirata | Małgorzata Major
65 Uciec od eskapizmu. Współczesna Japonia Mamoru Hosody | Marta Tychowska
70 Spętane boginie. Kobiety w kinie indyjskim | Blanka Katarzyna Dżugaj
76 Autoportret mimowolny – wywiad z Piotrem Dumałą | Bogusław Zmudzinski
81 Zapisane na ciele. O nowej fali „kobiecego” horroru | Dorota Jędrzejewska-Szpak
KONTRPLAN
86 Kartka z kalendarza
88 Pod podszewką: Scarlettella
90 Felieton
HISTORIA/TEORIA
94 „Proszę to wyciąć”: Niewinni czarodzieje | Piotr Śmiałowski
96 Video Killed the Radio Star. Dokument muzyczny ery MTV | Mateusz Kicka
100 Odkryte w archiwach – 1922: Kobieta znikąd | Robert Siwczyk
NAPISY KOŃCOWE
104 Drugi plan: Koordynacja intymności | Sylwia Szostak
110 Recenzje książek
114 Loża boczna
119 Punchline: Matrix Zmartwychwstania
120 Krzyżówka
STAROŚĆ
Steve Carell I Filmy świąteczne | Hot Priest | Biały zbawca | Writers’ Room | Kino Polo | Hedda Hopper | Czy kino jest stare?
W numerze
STAROŚĆ
6 Złota „srebrna widownia” | Joanna Łuniewicz
13 Zestarzeć się w Hollywood | Patrycja Włodek
20 Za młody / za stara? Wiek i nagrody filmowe | Kamil Kalbarczyk i Miłosz Stelmach
24 Pora żyć. O starości w nowym kinie polskim | Joanna Najbor
30 OK, boomer? Starszyzna Nowego Hollywood | Dawid Smyk
36 Każdemu wolno (się) kochać? | Monika Babińska
41 Synonimy. Czy kino jest stare? | Miłosz Stelmach
ODKRYCIA
50 1970 | Michał Piepiórka
51 Truflarze | Michał Matuszewski
52 Psycho Goreman | Marta Maciejewska
53 Miłość i psychodelia | Piotr Mirski
54 W świetle dnia | Maciej Peplinski
55 Pogawędki o drzewach to zbrodnia | Magdalena Krzosek-Hołody
56 Najpiękniejszy chłopiec na świecie | Barbara Szczekała
57 Sceny z życia małżeńskiego | Joanna Łuniewicz
NOWE KINO
60 Gwiazdy: Wszystkie odcienie przeciętności. Steve Carell | Robert Kania
67 Śpij spokojnie, biały zbawco | Barbara Szczekała
68 Kino polo | Mateusz Żebrowski
80 Wola Boża. Filmowa figura hot priest | Joanna Łuniewicz
85 Białe święta. Adwent po amerykańsku | Małgorzata Mączko
KONTRPLAN
91 Kartka z kalendarza
92 Felietony
94 Pod podszewką: Biały Wilk w czarnej skórze
HISTORIA/TEORIA
98 „Proszę to wyciąć”: Nikt nie woła | Piotr Śmiałowski
100 Z miłości do muzyki | Mateusz Kicka
105 Złośnica z krainy czarów. Hedda Hopper | Damian Wiśniowski
110 Odkryte w archiwach – 1951: Włóczęga | Grażyna Stachówna
NAPISY KOŃCOWE
114 Drugi plan: Za drzwiami writers’ roomu | Sylwia Szostak
122 Recenzje książek
126 Loża boczna
131 Punchline: Kurier Francuski z Liberty, Kansas Evening Sun
132 Krzyżówka
KOREA FILMOWA
Marka „Korea” I Fenomen A24 | Amerykańscy policjanci | Jean Eustache | Kino aborcyjne | Andrzej Munk | Fenomen A24 | Ryan Murphy
W numerze
KOREA FILMOWA
6 Kino 2.0 | Marcin Krasnowolski
12 Marka „Korea”. Geneza południowokoreańskiego soft power | Roman Husarski
20 K-drama: Różowa strona mocy | Anna Potaczała
24 Feminatywy. O kobietach koreańskiego kina | Klaudia Rachubińska
30 Dwie lub trzy rzeczy, które wiem o Hong Sang-soo | Jung Sung-il
34 Zagadka sukcesu – wywiad z Darcym Paquetem | Łukasz Mańkowski
ODKRYCIA
42 Titane | Miłosz Stelmach
43 Vortex | Joanna Krygier
44 Śmierć niewinności i grzech nieistnienia | Adam Kruk
45 W pętli ryzyka i fantazji | Wojciech Tutaj
46 Mała mama | Małgorzata Radkiewicz
47 Pukanie | Jacek Werner
48 Biały Lotos | Joanna Łuniewicz
49 Blindspotting | Magdalena Urbańska
NOWE KINO
52 Gwiazdy: Pożogi i ogniska domowe. Youn Yug-jung | Kamil Kalbarczyk
60 A24. Anatomia sukcesu | Marcin Adamczak
68 Un-Born in the U.S.A. Filmowcy o aborcji | Magdalena Urbańska
73 Róg obfitości. Imperium Ryana Murphy’ego | Kamil Kalbarczyk
KONTRPLAN
80 Kartka z kalendarza
82 Felietony
84 Pod podszewką: Skóra, w której szczuję
HISTORIA/TEORIA
88 Pęknięcie. Symfonia filmowa w sześciu częściach | Maciej Kędziora
96 „Proszę to wyciąć”: Zezowate szczęście | Piotr Śmiałowski
98 Umetsugu Inoue. Człowiek orkiestra japońskiego kina | Dawid Głownia
106 Odkryte w archiwach – 1941: Podróże Sullivana | Jakub Dzióbek
108 Potrzeba zmian? Policyjni herosi w akcji | Elżbieta Durys
113 Bez możliwości powrotu. Jean Eustache | Konrad Gruca
NAPISY KOŃCOWE
120 Drugi plan: Prawdziwa twarz charakteryzacji – wywiad z Ewą Drobiec | Dominika Kozioł
127 Recenzje książek
130 Loża boczna
135 Punchline: Zielony Rycerz. Green Knight
136 Krzyżówka
KINO POCIESZENIA
Filmowi kaskaderzy | Apichatpong Weerasethakul | Margot Robbie | Kino w pociągu | Alex Garland | Włoskie wakacje po amerykańsku
W numerze
KINO POCIESZENIA
6 Pozwólmy sobie na przyjemność | Patrycja Mucha, Sebastian Smoliński
13 Ku pokrzepieniu serc? Pamięć pocieszycielska w kinie współczesnym | Patrycja Włodek
18 Piosenka jest dobra na wszystko? | Krzysztof Siwoń
22 Kobiety w akcji. Przejmowanie kina gatunków | Dorota Jędrzejewska-Szpak
28 Świetlana przyszłość. Filmowy solarpunk | Aleksander Młyński
34 Zanimować życzliwszy świat | Daniel Sypniewski
40 Bezpieczne przestrzenie. Wyzwania polskiego przemysłu filmowego | Marta Stańczyk
ODKRYCIA
48 Niefortunny numerek lub szalone porno | Bartosz Tesarz
49 Malmkrog | Marcin Malecko
50 Test na przyjaźń | Magdalena Urbańska
51 Berlin Alexanderplatz | Ewa Fiuk
52 Kolej podziemna | Jacek Werner
53 Dickinson | Joanna Łuniewicz
54 WandaVision | Jakub Izdebski
55 High Score: Złota era gier | Bartosz Szarek
56 Des | Marta Maciejewska
NOWE KINO
60 Gwiazdy: Barbie z kijem bejsbolowym. Margot Robbie | Joanna Łuniewicz
66 W poprzek stereotypom. Kino Amerykanów azjatyckiego pochodzenia | Marcin Krasnowolski
72 Wehikuł pamięci. Polityczne kino Apichatponga Weerasethakula | Krzysztof Loska
77 Wywiad z Akritchalermem Kalayanamitrem | Łukasz Mańkowski
82 Alex Garland i technologiczna medytacja | Radosław Pisula
88 Miejsca w miastach. Filmy Angeli Schanelec | Ewa Fiuk
KONTRPLAN
93 Kartka z kalendarza
94 Felietony
96 Pod podszewką: W cieniu fedory
HISTORIA/TEORIA
100 „Proszę to wyciąć”: Baza ludzi umarłych | Piotr Śmiałowski
102 Podróże fantomowe. Kino w pociągu | Paweł Sitkiewicz, Krystyna Weiher
106 Wywiad z Ireną Strzałkowską | Rafał Syska
112 Włoskie wakacje po amerykańsku | Diana Dąbrowska
116 Odkryte w archiwach – 1931: Suka | Grażyna Stachówna
NAPISY KOŃCOWE
120 Drugi plan: Sztuka upadku. Kaskaderzy | Rafał Christ
127 Recenzje książek
130 Loża boczna
135 Punchline: Obiecująca. Młoda. Kobieta.
136 Krzyżówka
PIRACTWO
Bracia Safdie | Imitatorzy dźwięku | Song Kang-ho | Pod podszewką: Madonna | Crowdsourcing | Kina w czasie pandemii | Lew Wasserman
W numerze
PIRACTWO
10 Piractwo w pięciu obrazach | Marcin Adamczak
16 Kinofil, pirat, outsider | Dorota Jędrzejewska-Szpak
23 Wywiad z Kingą Jakubowską | Marcin Malecko
28 To nie piractwo – to kapitalizm | Konrad Gliściński
34 Z kronik piractwa | Jakub Izdebski
38 Prawo, transformacja i kasety wideo | Grzegorz Fortuna Jr.
45 Jak zgarnąć forsę. O piractwie w Rosji | Paulina Gorlewska
ODKRYCIA
54 Sound of Metal | Magdalena Urbańska
55 Pewnej nocy w Miami… | Jacek Werner
56 Noc królów | Miłosz Stelmach
57 Metamorfoza ptaków | Marta Stańczyk
58 Kret w Korei | Roman Husarski
59 Nigdy, rzadko, czasami, zawsze | Małgorzata Pawłowska
60 Nowy porządek | Adam Kruk
61 Sole | Karol Urbański
62 Dobre rady Johna Wilsona | Paweł Biliński
NOWE KINO
66 Gwiazdy: Twarz koreańskiego kina. Song Kang-ho | Łukasz Mańkowski
72 W czasie społecznego niepokoju. Filmy crowdsourcingowe | Paweł Sołodki
78 Nasi chłopcy. Josh i Benny Safdie | Konrad Gruca
84 Strefy wpływów. O sytuacji kin studyjnych | Łukasz Adamowicz
KONTRPLAN
88 Kartka z kalendarza
90 Felietony
92 Pod podszewką: Po prostu Madonna
HISTORIA/TEORIA
96 „Proszę to wyciąć”: Pokolenie | Piotr Śmiałowski
98 O krok przed innymi. Lew Wasserman | Damian Wiśniowski
104 Odkryte w archiwach – 1921: El Dorado | Joanna Wojnicka
NAPISY KOŃCOWE
108 Drugi plan: Fool Me, Foley Me. Imitatorzy dźwięku | Jan Topolski
115 Recenzje książek
118 Loża boczna
123 Punchline: Malcolm i Marie
124 Krzyżówka
Kiedy myślimy o filmach bloku wschodniego czasów socjalizmu zwykle przywołujemy arcydzieła szkoły polskiej, i czechosłowackiej Nowej Fali albo modernistyczne kino Andrieja Tarkowskiego. Równolegle w pamięci zbiorowej zapisały się filmy kultowe – na ogół komedie, które jednak w czasach swojego powstania nie zawsze cieszyły się masową popularnością, a owa kultowość często ograniczała się do rodzimego kraju. Tymczasem w demoludach produkowano ogromną ilość filmów gatunkowych, dziś pamiętanych już tylko wybiórczo, które zjednywały sobie zarówno publiczność krajową, jak i państw sąsiednich. Kino rozrywkowe epoki socjalizmu było bowiem bardziej transnarodowe niż to współczesne. Ta stosunkowo mało znana karta w historii kinematografii Europy Środkowo-Wschodniej była punktem wyjścia do rewizyjnego spojrzenia na kategorię kina popularnego i gatunkowego – naszego i naszych sąsiadów. Zachowując wielonarodową soczewkę, zaprosiliśmy do współpracy badaczy i badaczki z Polski, Czech, Niemiec, Węgier oraz Bułgarii.
Oprócz artykułów problematyzujących kino popularne demoludów i krótkich tekstów omawiających poszczególne gatunki w krajach bloku wschodniego, w nowym numerze Ekranów prezentujemy także sylwetkę Barbary Brylskiej w kontekście jej transnarodowej kariery. Ponadto, niezmiennie pochylamy się nad kinem współczesnym. W kontrze do historycznego tematu numeru piszemy o zjawiskach najświeższych, a więc o „okropnych kobietach” – nowym typie bohaterek w kinie, o filmowej rywalizacji Chin ze Stanami Zjednoczonymi, a także o tym, czy i jak globalna popularność Tindera wpłynęła na obrazowanie związków i relacji uczuciowych.
Temat numeru w wersji angielskiej do pobrania pod tym linkiem.
W numerze
SOCROZRYWKA
6 Kino, którego już się nie wstydzimy | Ewa Mazierska
13 Paradoksy popularności | Balázs Varga
20 Socprzeboje | Miłosz Stelmach
Socjalistyczne gatunki:
24 Animacja: światy równoległe | Paweł Sitkiewicz
26 Epika historyczna: przepisywanie przeszłości | Nikolina Dobreva
28 Kino grozy: strachy demoludów | Magdalena Kamińska, Maja Mikołajczyk
30 Komedia: najweselsze baraki w obozie | Krzysztof Siwoń
32 Kryminał: pan władza na ekranie | Robert Dudziński
34 Science fiction: komuniści w kosmosie | Maciej Peplinski
36 Hajducy, Indianie, partyzanci. Śladami wymiany gatunków | Jaromir Blažejovský
42 Pozorne sprzeczności. Popularna telewizja socjalistyczna | Anikó Imre
47 Kwaśne, ale nasze? Badanie kina socrozrywkowego | Miłosz Stelmach
ODKRYCIA
56 Pierwsza krowa | Sebastian Smoliński
57 Antropocen: Epoka człowieka | Bartosz Szarek
58 Kala azar | Małgorzata Radkiewicz
59 Chłopcy z paczki | Kamil Kalbarczyk
60 Notturno | Wojciech Tutaj
61 Ukryte życie| Iwo Sulka
62 To wiem na pewno | Jędrzej Skrzypczyk
63 Spisek przeciwko Ameryce| Jacek Werner
NOWE KINO
66 Gwiazdy: Cesarzowa ekranu znika. Fan Bingbing |Maja Korbecka
72 Pożyczona łódź. Jak Chiny rozegrały fabrykę snów | Marcin Krasnowolski
78 Te okropne kobiety | Agnieszka Piotrowska
83 Tom Waits.Włóczęga na granicy muzyki i kina | Tomasz Rabsztyn
88 Miłość nie ma w sobie nic z Tindera | Maciej Kędziora
KONTRPLAN
93 Kartka z kalendarza
94 Ujęcie / Przeciwujęcie:Kamera-pióro?
98 Felietony
HISTORIA/TEORIA
102 Odkryte w archiwach – 1950: Outrage | Patrycja Włodek
104 Najjaśniejsza gwiazda demoludów. Barbara Brylska | Paulina Gorlewska
110 Giuseppe De Santis. Komunistyczny wariant neorealizmu | Alicja Helman
NAPISY KOŃCOWE
116 Drugi plan: Głos filmu: O audiodeskryptorach | Magdalena Urbańska
122 Recenzje książek
126 Loża boczna
131 Punchline: Może pora z tym skończyć
132 Krzyżówka
Fakt, że doczekaliśmy egzystencji w czasach wyobrażanych wcześniej przez fantastycznonaukowe filmy zachęcił nas do refleksji nad jednym z najbardziej wyrazistych gatunków filmowych – science fiction, a zwłaszcza nad jego najnowszymi trendami. Nowy numer „Ekranów” otwieramy rozmową z Tomaszem Bagińskim, rodzimym specjalistą od fantastyki. Ponadto nasi autorzy i autorki pochylają się nad historią filmowego science fiction, analizują filmy traktujące o bliskiej przyszłości, zastanawiają się, jakie jest brzmienie współczesnego science fiction oraz w jaki sposób gatunek ten podejmują kinematografie arabskie. Piszą też o tożsamości i seksualności androidów oraz stawiają pytanie: czy przyszłość jest kobietą? Najnowszy numer Ekranów w dobie (post)pandemii niechaj stanowi impuls do przemyśleń nad nie tak odległą przyszłością – zarówno naszą, jak i kina.
W numerze
SCIENCE FICTION
6 Wywiad z Tomaszem Bagińskim | Miłosz Stelmach
14 Science fiction: kłopotliwy gatunek | Agnieszka Nieracka
19 Bliska przyszłość. W poszukiwaniu utopii | Jakub Majmurek
24 Filmowe wynalazki | Jakub Izdebski
26 Przyszłość jest kobietą? | Barbara Szczekała
30 Sex machina. Androidy w pułapce płci | Aleksander Młyński
35 Kosmici na Burdż Chalifa. Futurystyczne wizje arabskich filmowców | Blanka Katarzyna Dżugaj
42 O czym szumią gwiazdy? | Krzysztof Siwoń
ODKRYCIA
50 Zło nie istnieje | Miłosz Stelmach
52 Dyrektorzy z Namsan | Roman Husarski
53 Asystentka | Małgorzata Pawłowska
54 Ostatni i pierwsi ludzie | Maciej Peplinski
55 Nasze dzieci | Marta Stańczyk
56 Zabij to i wyjedź z tego miasta | Mateusz Demski
57 Witamy w Czeczenii | Adam Kruk
58 Relikt | Marta Maciejewska
59 Mogul Mowgli | Małgorzata Radkiewicz
60 Mrs. America | Kamil Kalbarczyk
61 Za starzy na śmierć | Monika Żelazko
62 The Boys | Łukasz Muniowski
NOWE KINO
66 Gwiazdy: Czuły barbarzyńca. Jason Momoa | Joanna Łuniewicz
71 W rytmie hip-hopu | Magdalena Urbańska
76 Młoda Polska. O filmach Jana Komasy | Marta Maciejewska
82 Wywiad z Kenem Loachem | Małgorzata Steciak
KONTRPLAN
89 Kartka z kalendarza
90 Ujęcie / Przeciwujęcie: (Nie)prawowierne adaptacje
93 Felieton
HISTORIA/TEORIA
96 „Proszę to wyciąć”: Robinson warszawski | Piotr Śmiałowski
98 Namaste, Bachchan Sahib | Grażyna Stachówna
104 Odkryte w archiwach – 1940: Koncert życzeń | Andrzej Gwóźdź
106 Dyskretny urok elegancji. Edith Head | Damian Wiśniowski
NAPISY KOŃCOWE
114 Drugi plan: Opowieści z biura produkcji | Iwona Morozow
122 Recenzje książek
126 Loża boczna
131 Punchline: Tenet
132 Krzyżówka
Postępujące zmiany klimatyczne, zwiększający się poziom zanieczyszczenia środowiska, wyczerpywanie się zasobów naturalnych, coraz większa liczba wymierających gatunków zwierząt i roślin – czy to odpowiedzialne rozmawiać w takim momencie o nowych zjawiskach artystycznych? Jak mówić o przyszłości kina, gdy sama kategoria przyszłości staje się coraz mniej pewna?
W nowym numerze „Ekranów” podjęty zostaje temat relacji medium ze środowiskiem. Rozwój kina – technologiczny czy artystyczny – to jeden z przejawów przekonania o dominacji człowieka. Nowy numer z jednej strony krytycznie przygląda się nadużyciom filmowców wobec ekosystemu, z drugiej – szuka sposobów angażowania się mediów audiowizualnych w kwestie ekologiczne. Ekokino to kino, które jest świadome powstawania w epoce antropocenu. Jest to też kino, które wykazuje nową wrażliwość i wizję świata w stanie kryzysu. Jest to w końcu kino, które pokazuje dwuznaczną fascynację obrazami katastrofy w kulturze wizualnej. Ten numer ma przypomnieć o uważności na otaczający świat.
W numerze
5 Spektakle zniszczenia. Dlaczego łatwiej wyobrazić sobie koniec świata niż koniec kapitalizmu? | Thomas Elsaesser
Ekokino
14 Ślad węglowy kina | Marta Stańczyk
20 Disney’s Animal Studies | Mateusz Żebrowski
25 W oczekiwaniu na katastrofę | Agata Janikowska
30 Nie-ludzcy ekoterroryści | Redakcja
32 W związku z naturą | Dorota Jędrzejewska-Szpak
38 Kino (meta)zoologiczne | Michał Matuszewski
42 Śmierć każdego popołudnia (Walka byków Pierre’a Braunbergera) | André Bazin
ODKRYCIA
48 Nasza planeta | Sebastian Smoliński
50 DAU. Natasza | Adam Kruk
51 Perspektywa | Bartosz Szarek
52 Gunda | Bartek Tesarz
53 Vitalina Varela | Aleksander Młyński
54 Biegnąca kobieta | Piotr Czerkawski
55 Watchmen | Jacek Werner
56 Nowy papież | Gabriel Krawczyk
57 Unorthodox | Magdalena Urbańska
NOWE KINO
60 Gwiazdy: Uroki niezręczności. Greta Gerwig | Ewa Szponar
65 Rekonstrukcje. Kino Radu Judego | Paweł Biliński
71 Patrząc, jak świat płonie. Podziemny krąg alt-rightu | Małgorzata Pawłowska
76 Jaime Rosales, świadek rzeczywistości | Alicja Helman
KONTRPLAN
81 Kartka z kalendarza
82 Ujęcie / Przeciwujęcie: Wbrew emploi
85 Felietony
HISTORIA/TEORIA
90 „Proszę to wyciąć”: Dom na pustkowiu | Piotr Śmiałowski
92 A statek płynie? 100 lat Federica Felliniego | Anna Osmólska-Mętrak
96 Odkryte w archiwach – 1930: Dlaczego to zrobiła? | Dawid Głownia
98 Symbol japońskiego kina. Toshirō Mifune | Dawid Głownia
104 Cztery ściany niepokoju | Małgorzata Stasiak
NAPISY KOŃCOWE
112 Drugi plan: Sztuka pozornej walki. Choreografowie scen akcji | Marcin Krasnowolski
119 Recenzje książek
122 Loża boczna
127 Punchline: Kolor z przestworzy
128 Krzyżówka
Dlaczego „przemoc kina”, a nie „filmowa przemoc” lub „przemoc i film”? Choć temat ekranowej agresji wydaje się opracowany i zgłębiony, instytucja kina jest przemocowa także w mniej oczywisty sposób. Celem niniejszego numeru „Ekranów” jest nieco inne spojrzenie na film jako nośnik przemocy. W równym stopniu, co krew na ekranie, kanonada ciosów czy choreografia bijatyk, interesuje nas złożony proces produkcji filmu, który tworzy lub podtrzymuje społeczne nierówności. Obserwując to, co dzieje się po drugiej stronie kamery, staramy się przedstawić mechanizmy tworzenia i umacniania się stereotypów, a mówiąc najogólniej – różnych przejawów przemocy symbolicznej. Wieloznaczność owej symboliczności, w przeciwieństwie do brutalnej ekranowej dosłowności, wiedzie nas do analizowania mniej lub bardziej subtelnych przejawów dyskryminacji: seksizmu, rasizmu, klasizmu i kolonializmu, które bynajmniej nie szkodzą kinu, jakie znamy. Wręcz przeciwnie – umożliwiają jego funkcjonowanie. Kapitalizm fabryki snów nieustannie udowadnia, że krytykę potrafi zamienić w autoafirmację. Przemoc instytucji kina – ta nieoczywista i mniej widzialna – składa się z takich paradoksów: zmiennych wzorców męskości, które agresją dowodzą własnej kruchości, systemu kategorii wiekowych, w którym rzekoma troska o moralność jest narzędziem kontroli rynku, czy międzynarodowej współpracy koproducenckiej umacniającej neokolonialne podziały.
Przemoc kina
8 Mapowanie przemocy | Barbara Szczekała
14 Wizje przemocy | Adam Garbicz
18 Niespieszna agonia. Neomodernizm i przemoc | Rafał Syska
23 Safari na Globalnym Południu | Bolesław Racięski
27 Nadzorować, by władać. Amerykański system kategorii wiekowych | Oskar Wanat
34 Hipermęskość: skala kryzysu | Patrycja Włodek
39 Wychodzenie ze ślepoty. Przemoc ekonomiczna i klasowa w kinie polskim | Jakub Majmurek
ODKRYCIA
48 Nieoszlifowane diamenty | Iwo Sulka
49 Ema | Bartosz Tesarz
50 Nic nie ginie | Marta Maciejewska
51 Eastern | Kamil Kalbarczyk
52 Fale | Jan Sławiński
53 Undone | Jędrzej Skrzypczyk
NOWE KINO
56 Gwiazdy: Czuły obiekt pożądania. Timothée Chalamet | Ewa Szponar
61 Wojny streamingowe: przegląd taktyk | Jędrzej Skrzypczyk
67 Czar świata wczorajszego. Kino Wesa Andersona | Marta Snoch
KONTRPLAN
73 Kartka z kalendarza
74 Ujęcie / Przeciwujęcie: Gatunki nienarodzone
78 Felietony
HISTORIA/TEORIA
82 „Proszę to wyciąć”: Historie wyciętych scen | Piotr Śmiałowski
87 Poliziotteschi. Włochów sposób na przemoc | Rafał Christ
92 Odkryte w archiwach – 1920: Wędrujący obraz | Joanna Wojnicka
NAPISY KOŃCOWE
96 Drugi plan: Bezimienne piękności. Chorus girls | Patrycja Mucha
104 Recenzje książek
106 Loża boczna
111 Punchline: Lighthouse
112 Krzyżówka
Koniec 2019 roku skłania do sporządzania rankingów, podsumowań i zestawień. Te bardziej rozbudowane, pełnowymiarowe kryją w sobie obietnicę syntezy i spojrzenia z lotu ptaka na dane zjawisko bądź okres, wychwycenia z dystansu tego, co umyka w natłoku codziennych doniesień i filmowych wrażeń. Z kolei treściwe, łatwo przyswajalne i potencjalnie skandalizujące listy, spisy, hierarchie niosą ze sobą nierzadko moc fanowskiego uniesienia. Z tego powodu w tym numerze „Ekranów” przedstawiamy stworzony przy pomocy całego grona znakomitych autorów i współpracowników swego rodzaju raport na temat kina ostatniej dekady. Przyglądamy się temu, co lata 2010-2019 przyniosły nam w korporacyjnym świecie Hollywoodu, globalnym arthousie, polskim kinie oraz na kilku innych wybranych przez nas polach. Mamy nadzieję w tym różnorodnym zestawie zawrzeć wszystkie najlepsze cechy podsumowujących tekstów – zarówno pogłębione analizy najistotniejszych zjawisk i trendów, które rozwijały się na naszych oczach, jak też nieco luźniejsze formy, wśród których znajdzie się miejsce na ikoniczne lub szczególnie znamienne wypowiedzi, naszą subiektywną propozycję największych reżyserskich odkryć i wreszcie „lożę dekady”, czyli zweryfikowane i uzupełnione liczbowe podsumowanie najlepszych tytułów ostatniego dziesięciolecia, dokonane przez stałych gości naszej „loży bocznej”. Nadziei na to, że udało nam się w ten sposób uchwycić jakiś istotny rys współczesnego kina, towarzyszy jednak nieuchronna niepewność tych diagnoz. Z niesłabnącą ciekawością czekamy nie tylko na to, co przyniesie nam kino, ale też to, co pokaże nam jego historia.
W numerze
2010-2019 Retrospekcje
10 Cytaty dekady | Jakub Izdebski
12 Hollywood: Prawdziwa dekada Disneya | Marcin Adamczak
18 Kino polskie: Zmiana pokoleniowa | Magdalena Wichrowska
22 Kino artystyczne: Przeczekanie | Rafał Syska
26 Seriale: Kronika pandemii | Małgorzata Major
30 Krytyka filmowa: Cyfrowe blaski i wirtualne cienie | Bolesław Racięski
34 Nadzieje arthouse’u | Redakcja
38 Jeszcze nowsze kino queer | Małgorzata Mączko
43 Usłysz moją historię. #MeToo i kino | Małgorzata Pawłowska
48 Trudna miłość fanów | Radosław Pisula
51 Świetliki o świcie | Piotr Mirski
ODKRYCIA
56 Lighthouse | Jacek Werner
57 Deerskin | Marta Maciejewska
58 Wędrująca dziewczyna | Joanna Łuniewicz
59 Zapiski: projekt Marion Stokes | Adam Kruk
60 Szkoła melanżu | Patrycja Mucha
61 Jednym cięciem | Łukasz Mańkowski
62 Buñuel w labiryncie żółwi | Dominika Zielińska
63 Rok za rokiem | Kamil Kalbarczyk
NOWE KINO
66 Gwiazdy: Aktorka jako gość. Olivia Colman | Klara Cykorz
71 Opowiadanie wymaga cierpliwości. Miguel Gomes | Jan Topolski
KONTRPLAN
77 Kartka z kalendarza
78 Ujęcie / Przeciwujęcie: Ginące gatunki?
82 Felietony
HISTORIA/TEORIA
86 Odkryte w archiwach – 1959: Lunatycy | Katarzyna Wajda
88 Po dwóch stronach żelaznej kurtyny. Niemieckie kino kobiet | Małgorzata Radkiewicz
93 Nie wprost. Procesy metaforyzacji w kinie | Alicja Helman
NAPISY KOŃCOWE
102 Drugi plan: Konsultant scenariuszowy. Wywiad z Michałem Oleszczykiem | Miłosz Stelmach
107 Recenzje książek
110 Plakiat: Joker | Maks Bereski
111 Loża boczna
116 Krzyżówka
Filmy i seriale możemy obejrzeć wszędzie – na ekranie komputera, tabletu, a nawet smartfona. Towarzyszą nam w podróży samolotem, wyświetlane są na dachach, barkach i miejskich placach. Oglądamy je z płyt, cyfrowych plików, a w ostatnich latach najczęściej za pomocą streamingu. Pozostaje w nas jednak uporczywy zwyczaj chodzenia do kina i zanurzania się w ciemności, którą rozświetla jedynie blask projektora. Może decyduje o tym niesłabnąca potrzeba bycia częścią większej publiczności i uspołecznienia swojego doświadczenia, może chęć oderwania się od świata zewnętrznego i wprowadzenia w inny tryb odbioru, niemożliwy do uzyskania na domowej kanapie, może aura wydarzenia towarzysząca głośnym premierom. Niezależnie od dokładnych przyczyn nie da się ukryć, że tradycyjne kina wciąż stanowią kluczowe ogniwo kultury filmowej.
To, że kina przetrwały ponad sto lat w dość stabilnym kształcie, nie oznacza, że nie podlegają one nieustannym zmianom. Każda epoka przynosi nowe wyzwania, generując jednak także nowe rozwiązania, doświadczenia odbiorcze, modele biznesowe i tendencje. W niniejszym numerze przyglądamy się więc zarówno przeszłości kin (pod postacią pełnych przepychu amerykańskich pałaców filmowych), ich funkcjonowaniu współcześnie, jak i pomysłom bądź formatom wyznaczającym ścieżki na przyszłość.
W nowym numerze „Ekranów” można znaleźć również artykuły o współczesnych twórcach z Azji, historię filmowych pocałunków, portret Roberta Pattinsona i szereg recenzji z festiwalowego sezonu – najlepszego przykładu żywotności kultury filmowej.
W numerze
Przestrzenie kina
6 Nie(ch) żyje kino. Kinostalgia i mediofilia w czasach Netflixa | Adam Andrysek
10 Nie co dzień w kinie | Sebastian Smoliński
15 Nie tylko Paradiso | Anita Piotrowska
20 Wywiad z Marią Magdaleną Gierat | Miłosz Stelmach
26 Practice-based research. Kino jako metoda badawcza | Michał Matuszewski
32 Wymiary filmu. Nowoczesne techniki w salach kinowych | Iwo Sulka
38 Kino na żywo. Doświadczenie filmowe przyszłości? | Małgorzata Bugaj
43 Pięciogiazdkowy seans. Pałace filmowe Ameryki | Paweł Sitkiewicz, Krystyna Weiher
ODKRYCIA
52 Długa podróż dnia ku nocy | Miłosz Stelmach
54 Ray i Liz | Paweł Biliński
55 Portret kobiety w ogniu | Mateusz Demski
56 Oleg | Kamil Kalbarczyk
57 Monos | Adam Kruk
58 Liberté | Sebastian Smoliński
59 Angelo | Rafał Syska
60 What We Do In the Shadows | Jacek Werner
61 Euforia | Grzegorz Fortuna Jr.
NOWE KINO
64 Gwiazdy: Deamantyzacja. Robert Pattinson | Joanna Łuniewicz
68 Energia Hongkongu w okresie przemian. Kino Fruit Chana | Marcin Krasnowolski
72 Wywiad z Akihiko Shiotą | Nikodem Karolak
78 Znacząca nieobecność. Kino Lee Chang-donga | Miłosz Stelmach
KONTRPLAN
85 Kartka z kalendarza
86 Ujęcie / Przeciwujęcie: Re-casting
90 Felietony
HISTORIA/TEORIA
94 Odkryte w archiwach – 1949: Krew zwierząt | Marta Stańczyk
96 Pocałunki pod specjalnym nadzorem | Patrycja Włodek
101 Trzecia pigułka. Kino w teorii Slavoja Žižka | Kuba Mikurda
NAPISY KOŃCOWE
110 Drugi plan: Pisanie na skróty. O tłumaczach audiowizualnych | Agata Hołobut
118 Recenzje książek
122 Plakiat: Pewnego razu… w Hollywood | Maks Bereski
123 Loża boczna
128 Krzyżówka
Fikcyjne światy wydają się podstawą uczestnictwa we współczesnej kulturze. Z tego względu wakacyjny numer „Ekranów” poświęcony jest właśnie światotwórstwu, czyli popkulturowemu rzemiosłu tworzenia oraz nieustannego poszerzania fantastycznych przestrzeni. Cyfrowa rewolucja kina XXI wieku oraz prymat wszechmocnych atrakcji będących jego esencją sprawiają, że filmowa fabuła ustępuje miejsca ludycznej i nieskrępowanej ekspansji superbohaterskich, baśniowych czy popularnonaukowych makrokosmosów. Bywa, że zamiast śledzenia filmowej historii, wolimy rozgościć się w utkanym z pikseli świecie i po raz kolejny spotkać zaludniających go bohaterów. Zmiana paradygmatu kina popularnego z narracyjnego na światotwórczy zmodyfikowała także funkcję autora filmowego, podniosła prestiż pracy visual artists i zmieniła reguły gry na globalnym rynku filmowym.
W wakacyjnym numerze „Ekranów” można znaleźć również wywiady z różnymi światotwórcami: Jackiem Dukajem, Carlosem Reygadasem oraz polskimi producentami kreatywnymi.Tematowi numeru towarzyszy zestaw tekstów historycznych oraz artykułów poświęconych najciekawszym zjawiskom we współczesnej kinematografii – filmom w dobie Black Lives Matter, making-ofom, Art Theatre Guild czy nowym badaniom nad związkami kina i religii.
W numerze
Światotwórstwo
6 Słowo „film” znaczy świat | Krzysztof M. Maj
12 Wywiad z Jackiem Dukajem | Miłosz Stelmach
18 Wojny światów | Marcin Adamczak
23 Superman nielot. DC w cieniu Marvela | Radosław Pisula
28 Obejmij mnie macką. Filmowa monster erotica | Joanna Łuniewicz
34 Przyszłość, która dochodzi. Pornoparodie kinowych hitów | Paweł Sołodki
38 Film w ruchu | Rafał Syska
ODKRYCIA
46 Mandy | Piotr Mirski
47 Głos Pana | Miłosz Stelmach
48 Skatepark królów | Magdalena Urbańska
49 Miasto psów | Krzysztof Siwoń
50 Rekiny | Adam Kruk
51 Bisbee ’17 | Bartosz Szarek
52 Skandal w angielskim stylu | Jacek Werner
NOWE KINO
56 Gwiazdy: Ty jesteś Skałą. Dwayne „The Rock” Johnson | Bolesław Racięski
60 Kino w dobie Black Lives Matter | Magdalena Urbańska
66 Gwałt na ekranie | Magdalena Podsiadło
70 Making-of: (Nie)zwykły dodatek | Tomasz Kożuchowski
76 Wywiad z Carlosem Reygadasem | Małgorzata Steciak
81 Producent kreatywny: Twórca czy menedżer?
KONTRPLAN
87 Kartka z kalendarza
88 Ujęcie / Przeciwujęcie: Światopartactwo
92 Felietony
HISTORIA/TEORIA
96 Odkryte w archiwach – 1939: Krystian | Jan Trzupek
98 Kino jako broń. Art Theatre Guild i japońskie kino niezależne | Krzysztof Loska
103 Za horyzontem kina religijnego. O najnowszych badaniach filmu i religii | Adam Domalewski
NAPISY KOŃCOWE
112 Drugi plan: Artyści, technicy, magicy. Cyfrowe efekty wizualne | Kamil Kalbarczyk
118 Recenzje książek
122 Plakiat: Smętarz dla zwierzaków | Maks Bereski
123 Loża boczna
128 Krzyżówka
Empatią nazywa się często umiejętność współodczuwania z innymi – czy nie jest ona zatem jednym z podstawowych impulsów, dla których chodzimy do kina i zanurzamy się w różnych światach wirtualnych? Niekoniecznie chcemy zidentyfikować się z bohaterem, ale pragniemy poczuć to, co on: strach, smutek, wzruszenie, radość, miłość, mimo że nasze własne uwarunkowania stawiają przed nami przeszkody. Filmy zachęcają nas do przyjęcia cudzej perspektywy, a przez to nierzadko mają wymiar terapeutycznej psychodramy, rozszerzają nasze horyzonty poznawcze i emocjonalne, otwierają nas na innych oraz wzbogacają naszą wrażliwość. I jest to prawda – albo jedna z prawd. I jedna z perspektyw. W filmie zachęca się nas zwykle do współodczuwania z konkretnym bohaterem, po którego stronie odkrywamy rację moralną. Tym sposobem wykluczamy część perspektyw, zachęcani do tego konkretnymi chwytami narracyjnymi. Filmowe opowiadanie często manipuluje naszym zaangażowaniem lub czyni z emocji swoisty product placement – „kupujemy” łzy czy strach, a nawet poczucie osamotnienia.
W tym numerze „Ekranów” przyglądamy się właśnie technikom empatii – jej emanacjom, strategiom, ale i nadużyciom. Nie wierzymy w niewinność takiego spojrzenia, choć dostrzegamy jego potrzebę we współczesnej kulturze, która odrzuca obiektywność i jest zmęczona ironią. Analizy tekstualne są wypierane przez ujęcia, w których dystans zastępuje zgoda na doświadczenie, emocjonalne zrozumienie, wrażliwość i wzruszenie. Nacisk położony zostaje na umiejętność przyjęcia innej optyki i pochylenia się nad cudzymi emocjami, czyli nie tylko na intelektualne rozpoznanie czyjegoś położenia, lecz także na jego przyswojenie i ucieleśnienie. Wrażliwość, współczucie, emocjonalność i afektywność to nowe praktyki (i polityki) komunikacji, zmieniające sposób spojrzenia na odbiorcę, projektowania jego postawy, ale i konieczność wzięcia pewnej odpowiedzialności. Nie chcąc mylić ich z pełnym samozadowolenia współczuciem, staramy się odpowiedzieć na pytanie, jak działa maszyna empatii.
W numerze
Empatia
6 Jak działa maszyna empatii? | Barbara Szczekała
12 Drżące dusze | Joanna Łuniewicz
18 Bestiariusz. Historie przemocy | Marta Stańczyk
24 Nowa szczerość. Propozycje | Klara Cykorz
29 Wyrazy współczucia. Komunikowanie emocji w grach wideo | Magdalena Cielecka
ODKRYCIA
36 Kronika znikającego miasta | Maciej Peplinski
37 Teatr wojny | Adam Kruk
38 Mid90s | Patrycja Mucha
39 Bóg istnieje, jej imię to Petrunija | Miłosz Stelmach
40 Zatrzyj ślady | Joanna Łuniewicz
41 Ucieczka z Dannemory | Kamil Kalbarczyk
42 Za późno, by umrzeć młodo | Bolesław Racięski
NOWE KINO
46 Gwiazdy: (Nie)pozorna nastolatka. Saoirse Ronan | Paweł Biliński
52 Sami swoi. Polski rynek gwiazd | Kamil Kalbarczyk
60 Hirokazu Koreeda. Fabrykowanie empatii | Sebastian Smoliński
KONTRPLAN
67 Kartka z kalendarza
68 Ujęcie / Przeciwujęcie: Spadkobiercy
72 Felietony
HISTORIA/TEORIA
76 Jak przeżyć swoje artystyczne życie. Twórczość filmowa Jana Švankmajera | Marta Maciejewska
82 Odkryte w archiwach – 1929: Szyny | Joanna Wojnicka
84 Segundo de Chomón. Hiszpański pionier, międzynarodowy wynalazca | Dominika Zielińska
90 Czy i jak adaptować prozę Tomasza Manna? | Alicja Helman
NAPISY KOŃCOWE
98 Drugi plan: Kino szuka miejsca. Location management | Natalia Stysło
107 Recenzje książek
110 Plakiat: To my | Maks Bereski
111 Loża boczna
116 Krzyżówka
Twórczość Andrzeja Wajdy powszechnie kojarzona jest z polskim kinem narodowym – historią, romantyczną wyobraźnią, rodzimą sztuką i literaturą. W rzeczywistości jednak niewielu mamy w naszej kinematografii autorów równie transnarodowych. Oczywiście Wajda był ukształtowany przez polską tradycję artystyczną i kulturową, ale jednocześnie był oglądany, rozumiany i nagradzany na całym świecie, co więcej – wielokrotnie pracował za granicą, filmy i spektakle tworząc od Nowego Jorku poprzez Paryż i Belgrad po Tokio. „Wajda przynależy do Polski, lecz jego filmy stanowią część kulturalnego dziedzictwa ludzkości” – pisał Steven Spielberg w liście, który przyniósł autorowi Dantona honorowego Oscara.
Najnowszy numer „Ekranów” poświęcony jest w dużej części międzynarodowym kontekstom twórczości Andrzeja Wajdy. Nieprzypadkowo wracamy do nich właśnie teraz – choć tej ikony powojennego kina artystycznego od ponad dwóch lat nie ma już wśród nas, jego dziedzictwo i recepcja są wciąż żywe. Świadczy o tym organizowana wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie, o której pisze Rafał Syska, jej kurator. Do druku przygotowywane są też notesy reżysera, który przez niemal całe życie spisywał myśli, szkicował wrażenia i odnotowywał pomysły – ich przedpremierowy fragment opracował dla nas Tadeusz Lubelski. Międzynarodowa tematyka wymagała również międzynarodowego spojrzenia, dlatego na naszych łamach gościmy Annę Szczepańską z paryskiej Sorbony oraz Annette Insdorf z Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku.
Tematowi numeru towarzyszy rozbudowany zestaw tekstów historycznych i teoretycznych, a także przegląd tego, co najciekawsze we współczesnym kinie – m.in. krytyka karykaturalnego podejścia do słynnej Metody aktorskiej czy polityka female gaze. W tym numerze zainicjowany został również nowy cykl, w ktorym Jagoda Szelc dzieli się z nami przemyśleniami na temat kina i pracy reżyserskiej. Jej „Porządki” będziemy śledzić w najbliższych numerach w sekcji felietonów.
W numerze
Wajda światowy
8 Niemieckie półrocze. Styczeń-czerwiec 1983 w notesach Andrzeja Wajdy | Tadeusz Lubelski
16 Jak można być Polakiem? „Andrezj Wajda” w Cannes | Anna Szczepańska
22 Polscy filmowcy na czerwonym dywanie | Piotr Śmiałowski
30 Wywiad z Margaret Ménégoz | Ada Minge
36 Światowi twórcy o Wajdzie
38 Wajdowski filosemityzm | Annette Insdorf
43 Wajda ponadnarodowy | Rafał Syska
ODKRYCIA
52 Córka trenera | Bartosz Marzec
53 Girl | Mateusz Demski
54 Eighth Grade | Patrycja Mucha
55 Pierwszy reformowany | Sebastian Smoliński
56 Filmworker | Artur Piskorz
57 Joy | Adam Kruk
58 Kidding | Kamil Kalbarczyk
59 The Looming Tower | Kaja Łuczyńska
NOWE KINO
62 Gwiazdy: Aktor chimeryczny. Adam Driver | Ewa Szponar
68 Metoda na rozgłos | Kamila Kołacz
KONTRPLAN
75 Kartka z kalendarza
76 Ujęcie / Przeciwujęcie: Wielkie biografie i małe herezje
80 Felietony
HISTORIA/TEORIA
84 Odkryte w archiwach – 1919: Zwycięstwo | Joanna Wojnicka
86 We władzy obrazu? Słuchanie w kinie (domowym) | Dariusz Brzostek
91 Female gaze. Uprzedmiotowienie mężczyzn, upodmiotowienie kobiet | Barbara Szczekała
NAPISY KOŃCOWE
100 Drugi plan: Dynamika bezruchu. Fotosiści i ich dzieła | Rafał Syska
107 Recenzje książek
110 Plakiat: Roma | Maks Bereski
111 Loża boczna
116 Krzyżówka
Edukacja filmowa jeszcze nigdy nie była tak wszechobecna i różnorodna, rozwijana zarówno w oddolnych inicjatywach, jak i dofinansowywanych przez państwo działaniach. Piszemy o edukacji, gdyż wierzymy w jej wagę, ale też dostrzegamy wyzwania stojące przed edukatorami i różnorodne dyskursy oraz interesy, w które uwikłane jest kształcenie filmowe.
Klasyczne już rozróżnienie mówi o trzech rodzajach kształcenia audiowizualnych kompetencji, które znalazły swoje odzwierciedlenie także w niniejszym numerze „Ekranów” – edukacji do filmu, edukacji poprzez film, a także edukacji o filmie. Ich dopełnieniem jest oczywiście uniwersytecka edukacja filmoznawcza – to jednak osobny i ważny dla nas temat, który już w przyszłości będziemy chcieli podjąć niezależnie od opisywanych w tym numerze zjawisk i procesów.
Edukacja stanowi jeden z filarów szeroko pojętej kultury filmowej. Drugim z nich – przynajmniej w warunkach europejskich – jest państwowe prawodawstwo wspierające produkcję audiowizualną. W tym względzie ostatnie tygodnie przyniosły prawdziwą rewolucję w polskiej kinematografii, jaką jest uchwalona w pierwszej połowie listopada ustawa umożliwiająca zwrot części poniesionych kosztów działającym w Polsce producentom. By tak ważna zmiana nie przeszła niezauważona, nie tylko przybliżamy ją za pomocą pogłębionego artykułu pióra Marcina Adamczaka, ale także dzięki korespondencji z badaczami ze stosujących podobne rozwiązania Węgier i Czech oraz rozmowie z wiceministrem kultury i dziedzictwa narodowego Pawłem Lewandowskim.
EDUKACJA FILMOWA
6 Edukacja filmowa. Pułapki i ucieczki | Michał Pabiś-Orzeszyna
13 Dystrybutorzy w służbie edukacji filmowej | Anna Równy
18 Plan lekcji | Redakcja „Ekranów”
20 Wywiad z Mariuszem Grzegorzkiem | Małgorzata Steciak
26 Krytyka etyczna. Perspektywy i praktyki dla edukacji filmowej | Justyna Hanna Budzik
32 Inny świat. Europejskie filmy dziecięce i młodzieżowe | Kaja Łuczyńska
37 Czy zostałbyś filmowym olimpijczykiem?
38 Wywiad z Kubą Mikurdą | Miłosz Stelmach
ODKRYCIA
46 Siedzący słoń | Rafał Syska
47 Owad | Marta Maciejewska
48 Dom, który zbudował Jack | Paweł Biliński
49 Sny wędrownych ptaków | Adam Kruk
50 Szczęśliwy Lazarro | Barbara Szczekała
51 Kraina wielkiego nieba | Magdalena Bartczak
52 Wilkołak | Kamil Kalbarczyk
53 Wojna Anny | Michał Lesiak
54 Zabójstwo Versace: American Crime Story | Joanna Łuniewicz
NOWE KINO
58 Loteria z zachętami. Jedna ustawa i cztery rozgrywki | Marcin Adamczak
65 Wywiad z Pawłem Lewandowskim | Rafał Syska
68 Gwiazdy: Królowa chłodu. Charlize Theron | Grzegorz Fortuna Jr.
73 Kino (bez)obrazowe | Małgorzata Radkiewicz
KONTRPLAN
79 Kartka z kalendarza
80 Ujęcie / Przeciwujęcie: Nie pomyl filmów!
84 Felieton
HISTORIA/TEORIA
88 „Ten strzał był jak krzyk”. Niezrealizowane marzenie Różewicza | Piotr Śmiałowski
94 Odkryte w archiwach – 1958: Dworzec centralny | Marta Stańczyk
96 Kino Kresów na stulecie Niepodległej | Rafał Syska
NAPISY KOŃCOWE
104 Drugi plan: Kostiumografia. Wywiad z Ewą Braun | Joanna Łuniewicz
111 Recenzje książek
114 Plakiat: Kler | Maks Bereski
115 Loża boczna
120 Krzyżówka
W niniejszym numerze „Ekranów” skupiamy się na dość rzadko opisywanym trybie odbioru dzieła filmowego, pokazując, że – wbrew powszechnym intuicjom – nie zawsze jako widzowie szukamy w kinie przyjemności i relaksu, a nawet jeśli, to nie zawsze je znajdujemy. Kino to bowiem również doświadczenia trudne, przykre i uwierające, prowokujące do konfrontacji z własnymi ograniczeniami, nowymi ideami i problemami współczesnego świata. Krótko mówiąc – budzące dyskomfort.
Panoramę sposobów kreowania i możliwych skutków kinowego dyskomfortu kreśli na naszych łamach Marta Stańczyk, zaś jej diagnozę o bardziej szczegółowe przejawy filmowych nieprzyjemności uzupełnia doborowe grono autorów. W efekcie powstał pierwszy numer „Ekranów”, w którym rozważania o odcieniach cringe’u przeplatają się z analizą ścieżek dźwiękowych współczesnych filmów, a Michał Milowicz dzieli stronę z Natalie Portman.
Dla wszystkich czytelników, dla których krótsze dni, brak światła i wszechobecna plucha stanowią dostateczne źródło dyskomfortu, postaraliśmy się o odpowiednią przeciwwagę. Może się nią stać promienny uśmiech Armiego Hammera, panorama najciekawszych współczesnych animacji azjatyckich, odważnie przełamujących wieloletnią dominację japońskiego anime czy barwny niczym kreska chińskiego rysownika zestaw filmowych odkryć, jak zawsze polecanych przez naszych współpracowników.
KINO DYSKOMFORTU
6 Strefa dyskomfortu. W pułapce kinowej nieprzyjemności | Marta Stańczyk
12 Abiekt w filmie | Paweł Sołodki
16 Mrowisko w uchu. Ucieleśnienie słuchania | Maciej Stasiowski
22 Filmy do odzobaczenia | Redakcja „Ekranów”
24 Cringe. Pieką mnie inni | Robert Kania
30 Podwójna obecność. Kronika jesiennego dyskomfortu | Klara Cykorz
ODKRYCIA
38 Dziedziczki | Magdalena Bartczak
39 Fuga | Magdalena Wichrowska
40 Druga strona wiatru | Małgorzata Kozubek
41 Climax | Sebastian Smoliński
42 Tajemnice Silver Lake | Jakub Popielecki
43 Płomienie | Miłosz Stelmach
44 Patrick Melrose | Kamil Kalbarczyk
NOWE KINO
48 Gwiazdy: Książę Apollo. Armie Hammer | Joanna Łuniewicz
54 To wstrętne polskie kino. Polityka obrzydliwości | Michał Piepiórka
62 Północ–Południe. Wzajemne portrety Korei | Roman Husarski
67 Trump. Zjawisko medialne | Jakub Izdebski
72 Lucrecia Martel i znikająca rzeczywistość | Bolesław Racięski
76 Nie tylko anime. Niepokorne azjatyckie animacje | Jagoda Murczyńska
KONTRPLAN
81 Kartka z kalendarza
82 Ujęcie / Przeciwujęcie: Młodość na starość
86 Felietony
HISTORIA/TEORIA
90 Inna pieriestrojka | Joanna Wojnicka
94 Krakowska szkoła animacji | Jerzy Armata
100 Odkryte w archiwach – 1948: Długa jest droga | Tadeusz Lubelski
NAPISY KOŃCOWE
104 Drugi plan: Montażyst(k)a. Autor, montaż i płeć | Monika Talarczyk
112 Recenzje książek
114 Plakiat: Krzysiu, gdzie jesteś? | Maks Bereski
115 Loża boczna
120 Krzyżówka
Czy ktokolwiek hołduje jeszcze obiektywnej, esencjalnej wartości filmu jako dzieła sztuki? Jeśli w zalewie nowych perspektyw badawczych i postmodernistycznych przewartościowań nadal dryfują rozbitkowie wiary w Artyzm, Nowatorstwo, Autorstwo, Misję i Ważny Temat, najnowszy numer „Ekranów” może okazać się dla nich cokolwiek wstrząsający. Naszym celem jest przyjrzenie się kinu jako społeczno-ekonomicznej instytucji, w której to, co „jakościowe” i „ambitne”, jest kwestią arbitralną i dyskursywną, a nie naturalną czy oczywistą. Dlaczego europejskie kino artystyczne uznawane jest za bardziej wartościowe od amerykańskich widowisk? Skąd wziął się kult autora filmowego utożsamianego z reżyserem? Co pozostaje największym krytycznym fetyszem recenzentów i filmoznawców, i czemu jest to oryginalność? Dlaczego statuetka Oscara jest jednocześnie bezcenna i bezwartościowa? Na między innymi te pytania staramy się odpowiedzieć w artykułach otwierających numer.
Kontrą dla „poważnego” tematu są artykuły iście wakacyjne. W zainaugurowanym w poprzednim numerze cyklu „Kino polskie: idzie nowe” przyglądamy się najnowszym rodzimym komediom romantycznym. Jak co roku podwójny letni numer zawiera więcej tekstów, które w całej ich różnorodności łączy – mamy nadzieję – przystępność i atrakcyjność, stąd do urlopowej lektury szczególnie polecamy artykuły o filmach kultowych oraz kinie samochodowym.
FABRYKOWANIE PRESTIŻU
6 Kina gry w prestiż | Jakub Majmurek
14 Hollywood i ekonomia prestiżu | Marcin Adamczak
20 Aura doniosłości. Krytycy filmowi w służbie prestiżu | Anita Piotrowska
26 Wielki temat, średni film | Redakcja „Ekranów”
28 Miara aktora. Oscary, dolary i prestiż artystyczny | Kamil Kalbarczyk
33 Stan seriali | Dawid Rydzek
38 Starz. Inna jakość | Michalina Augusiak
ODKRYCIA
44 Shoplifters | Sebastian Smoliński
45 BlacKkKlansman | Mateusz Demski
47 Alanis | Adam Kruk
48 Nocturama | Piotr Mirski
49 One More Time with Feeling | Tomasz Raczkowski
51 Three Girls | Artur Piskorz
52 Odpowiednik | Kamil Kalbarczyk
NOWE KINO
56 Gwiazdy: Elisabeth Moss. Pierwsza twarz serialu | Ewa Szponar
61 M jak miłość, meble i martwica mózgu | Joanna Łuniewicz
67 Jak sprzedać zepsuty telewizor? O handlu sztuką mediów | Andrzej Pitrus
71 Łyżką w ekran. Kino kultowe wczoraj i dziś | Grzegorz Fortuna Jr.
KONTRPLAN
77 Kartka z kalendarza
78 Ujęcie / Przeciwujęcie: Exploitation w artystycznych dekoracjach
82 Felietony
HISTORIA/TEORIA
86 Odkryte w archiwach – 1938: Druga młodość | Adam Uryniak
88 Pod niebem cudów. Kina samochodowe | Paweł Sitkiewicz, Krystyna Weiher
94 Obsesje outsidera. Kino Nicolasa Roega | Paweł Biliński
99 Kino niepokoju. João César Monteiro | Magdalena Bartczak
NAPISY KOŃCOWE
106 Drugi plan: Sound Design. Między dźwiękiem a muzyką | Jan Topolski
114 Recenzje książek
118 Plakiat: Jurassic World: Upadłe królestwo | Maks Bereski
119 Loża boczna
124 Krzyżówka
W najnowszym numerze „Ekranów” pod lupę bierzemy rodzimą kinematografię. Polskie kino jest dla nas szczególnie ważne, dlatego postanowiliśmy być radykalni. Po pierwsze, zamiast szukać okrągłych dat czy wygodnych cezur chcieliśmy opisać zjawiska naprawdę świeże, rodzące się i kształtujące na naszych oczach w ostatnich sezonach. Wszyscy czujemy bowiem, że to czas przełomowy dla polskiego kina, które zmienia się gwałtownie na wielu poziomach. Dawno już polskie kino nie było tak bogate i nie budziło tak wielu emocji. Tymczasem minione kilka lat to prawdziwa eksplozja – popularności (na którą składają się m.in. filmy biograficzne), międzynarodowego uznania (wspomnijmy choćby cztery Srebrne Niedźwiedzie przywożone z Berlinale rok po roku!), młodych talentów (które w bieżącym wydaniu doczekały się szczególnej uwagi) oraz różnorodności, sprawiającej, że polskie kino spełnia bardzo rozmaite funkcje – rozrywkowe, polityczne, tożsamościowe, artystyczne. Staje się ono źródłem zachwytu, lecz również ognistych debat ideologicznych.
Ponadto w numerze: Jakub Gierszał | Odkrycia filmowe i serialowe | Ujęcie/przeciwujęcie: Drugi plan kradnie show | Jimmy Stewart: Cichy heroizm | Teoria filmu: Wizualność i polityka wzroku | Drugi plan: Prawnicy w filmowej kuchni | Plakiat: Player One
POLSKIE KINO: IDZIE NOWE
6 Granice nie istnieją. Polskie kino debiutantów | Grzegorz Fortuna Jr.
13 Ogrodnicy i pszczoły. Klucze do sukcesu młodego polskiego kina | Marcin Adamczak
22 Na fali debiutów | Miłosz Stelmach
24 Wywiad z Robertem Bolesto | Małgorzata Pawłowska
30 Młoda polska animacja. W stronę kobiecej nowej fali | Olga Bobrowska, Michał Bobrowski
36 Ranking „Ekranów”: Najlepsze polskie filmy od 2015 roku | Redakcja „Ekranów”
38 Jakub Gierszał: Myśl ucieleśniona | Ewa Szponar
43 Zejście z piedestału. Nowy obraz matki w kinie polskim | Magdalena Urbańska
48 Sztuka kochania bogów | Magdalena Podsiadło
55 Nomadzi polskiego kina | Anita Piotrowska
59 Wywiad z Urszulą Antoniak | Miłosz Stelmach
ODKRYCIA
66 Dowłatow | Mateusz Demski
67 Good Time | Piotr Mirski
68 Touch Me Not | Adam Kruk
69 Muzeum | Maciej Peplinski
70 Utøya, 22 lipca | Miłosz Stelmach
72 Gorzka siedemnastka | Joanna Łuniewicz
73 Cocote | Magdalena Bartczak
74 Detroit | Sebastian Smoliński
75 The Marvelous Mrs. Maisel | Kamil Kalbarczyk
76 Star Trek: Discovery | Barbara Szczekała
77 W szeregach ISIS | Artur Piskorz
KONTRPLAN
79 Kartka z kalendarza
80 Ujęcie / Przeciwujęcie: Drugi plan kradnie show
84 Felietony
HISTORIA/TEORIA
88 James Stewart: Cichy heroizm | Kamil Kalbarczyk
96 Odkryte w archiwach – 1928: Alraune | Joanna Wojnicka
98 Spojrzenie ujawnione | Aleksander Kmak
NAPISY KOŃCOWE
104 Drugi plan: Prawnik w filmowej kuchni | Urszula Wolak
110 Recenzje książek
114 Plakiat: Player One | Maks Bereski
115 Loża boczna
120 Krzyżówka
Bohaterem pierwszego w 2018 roku numeru „Ekranów” jest podwójny laureat Złotej Palmy Michael Haneke. Chcieliśmy uważnie przyjrzeć się twórczości tego wybitnego autora współczesnego kina, jak dotąd nie dość wyczerpująco portretowanego w rodzimych publikacjach monograficznych. Zapraszamy m.in. do lektury udzielonego specjalnie dla „Ekranów” wywiadu z reżyserem, pogłębionej analizy filmu Happy End będącej przyczynkiem do opisu całej twórczości Austriaka, artykułu Anity Piotrowskiej o specyfice perspektywy i nieprzyjemności patrzenia w jego filmach czy tekstu-diagnozy Jakuba Majmurka pt. „Choroby autoimmunologiczne mieszczaństwa”. Wraz z numerem 1(41)/2018 prezentujemy także nowe oblicze „Ekranów” o całkowicie odmienionej szacie graficznej. Mamy nadzieję, że zmiany Wam się spodobają.
Ponadto w numerze: Rankingi 2017 – premiery kinowe, odkrycia i seriale | Wizytówki kina austriackiego | Gwiazdy: Cillian Murphy | Rozmowa z Jagodą Szelc | Gregg Araki i queerowe kino outsiderów | Ujęcie/przeciwujęcie: Wielcy przegrani oscarowych wyścigów | Drugi plan: Koloryści i powrót techne | Plakiat: Czarna pantera
MICHAEL HANEKE
8 Wywiad z Michaelem Haneke | Maciej Peplinski
13 Bez Happy Endu | Sebastian Smoliński
20 Nieprzyjemność patrzenia | Anita Piotrowska
26 Wizytówki kina austriackiego | Adam Garbicz
28 Austriackie topografie niepamięci | Magdalena Bartczak
34 Choroby autoimmunologiczne mieszczaństwa | Jakub Majmurek
ODKRYCIA
42 Jestem najlepsza. Ja, Tonya | Jakub Przybyło
43 Hitchcock / Triffaut | Tadeusz Lubelski
44 Bliskość | Mateusz Demski
45 Uwodziciel | Ada Minge
46 Brimstone | Grzegorz Fortuna Jr.
47 Casting na JonBenét | Julia Gierczak
48 Nigdy cię tu nie było | Kamil Kalbarczyk
49 Blok 99 | Piotr Mirski
50 W ułamku sekundy | Barbara Szczekała
51 Bez tytułu | Magdalena Bartczak
52 The End of the F***ing World | Klara Cykorz
NOWE KINO
56 Gwiazdy: Cillian Murphy. Androgyn z zielonych wzgórz | Joanna Łuniewicz
62 Wywiad z Jagodą Szelc | Mateusz Demski, Dawid Dróżdż
66 Widzenie peryferyjne. Minimalizm polski | Miłosz Stelmach
71 Gregg Araki. Queerowe kino outsiderów | Małgorzata Radkiewicz
KONTRPLAN
77 Kartka z kalendarza | Iwo Sulka
78 Ujęcie / Przeciwujęcie: Wielcy przegrani
82 Felietony
HISTORIA/TEORIA
86 Glauber Rocha: anioł-demon brazylijskiego kina | Alicja Helman
92 Odkryte w archiwach – 1918: Niebiański statek | Maciej Peplinski
NAPISY KOŃCOWE
96 Drugi plan: Tworzenie widzeń. Koloryści | Marcin Adamczak
102 Recenzje książek
106 Plakiat: Czarna pantera | Maks Bereski
107 Loża boczna
112 Krzyżówka
„Człowiek – to brzmi dumnie”, pisał niegdyś Maksym Gorki. Dzisiaj, przeszło sto lat później, coraz częściej pytamy jednak: czy aby na pewno? Współczesna myśl humanistyczna sugeruje, że może warto czasem tę nowożytną megalomanię porzucić, otwierając się na to, co nie-ludzkie. Dzisiejsza technika coraz częściej łączy to, co organiczne, z materią nieożywioną, badania przyrodnicze udowadniają, że cud natury, jakim rzekomo jest człowiek, naturę tę przybliża do katastrofy, zaś transgatunkowa wrażliwość pozwala na coraz aktywniejszą ochronę praw zwierząt. Nic dziwnego, że również kultura i sztuka – w tym kino – starają się wykroczyć poza antropocentryczne spojrzenie, włączając w obręb naszego doświadczenia zwyczajowo wypierane zeń pierwiastki nie-ludzkie.
„EKRANy”, mimo żywego zainteresowania tym, co post-, trans- czy po prostu nie-ludzkie, pozostają – z konieczności – antropocentryczne. W niniejszym numerze przyglądamy się więc ludziom kina: tym znanym, jak Gillian Anderson, Andriej Zwiagincew czy tegoroczny noblista Kazuo Ishiguro, ale też tym, którym na ogół poświęcamy mniej uwagi – sekretarkom planu. Portret tej profesji i wyłaniający się z niego istotny problem nierównomiernego podziału płciowego pracy w branży filmowej kreśli Monika Talarczyk-Gubała, otwierając tym samym cykl „Drugi plan”.
NIE-LUDZKIE KINO
4 Zmiana perspektywy | Marta Stańczyk
12 Kino (dla) zwierząt – Michał Matuszewski
18 Miłość w czasach posthumanizmu – Magdalena Podsiadło
26 Człowiek i technologia. Sztuka Paula Granjona – Andrzej Pitrus
30 W cyfrowym zwierciadle. CGI i postludzkie widma – Kamil Kalbarczyk
ODKRYCIA
38 Ornitolog – Adam Kruk
40 Marlina: zbrodnia w czterech aktach – Marta Stańczyk
41 Trzy billboardy za Ebbing, Missouri – Urszula Wolak
42 Cicha noc – Grzegorz Fortuna Jr.
43 Free Fire – Piotr Mirski
44 Monstrum – Joanna Łuniewicz
45 Tamte dni, tamte noce – Małgorzata Pawłowska
46 Party – Andrzej Marzec
NOWE KINO
48 Gwiazdy Gillian Anderson: bogini mediów – Ewa Szponar
54 Kazuo Ishiguro. Spotkania z kinem – Alicja Helman
60 „Gramy do jednej bramki” – zapis debaty na temat promocji i dystrybucji
65 Wygnani przez ojca – Kamila Kołacz
70 Nowe życie amerykańskiego horroru – Grzegorz Fortuna Jr.
POMIĘDZY
74 Ujęcie / Przeciwujęcie: Zła kontra
78 Felietony
HISTORIA / TEORIA
80 „Tor”: enklawa inteligentów – Piotr Śmiałowski
87 Dyskusja i zdrowa rywalizacja – wywiad z Krzysztofem Zanussim
90 Odkryte w archiwach – 1957: Ewa chce spać – Paweł Biliński
MAŁE EKRANY
92 Złe sny, kobiece sny – Klara Cykorz
98 Tacy jesteśmy – Dawid Rydzek
99 American Vandal – Michał Lesiak
100 Gra/cz. Idea bio-obiektu w grach wideo – Justyna Janik
104 Observer – Jan Argasiński
105 Divinity: Original Sin 2 – Mateusz Felczak
NAPISY KOŃCOWE
106 Drugi plan: Script Girls. O płciowym podziale pracy w filmie – Monika Talarczyk-Gubała
114 „Kino pochodzi z wnętrza twórcy” – rozmowa z Arturem Piskorzem
117 Loża boczna
120 Krzyżówka
W tym wydaniu „EKRANów” szczególną uwagę skupiamy na fascynującej kinematografii rosyjskiej. Tak bliska nam, a tak daleka, zawiera w sobie wszystkie paradoksy olbrzymiego kraju, który ją zrodził – bywa zabawna i przygnębiająca, melancholijna i drapieżnie dynamiczna, silnie zideologizowana i krytycznie zdystansowana, epicka lub intymna. Nic dziwnego – w Rosji produkuje się ponad 200 filmów rocznie, z których do Polski trafia nie więcej niż kilka. Bogactwo to staramy się niniejszym zaprezentować i jesteśmy dumni, że możemy zrobić to za pomocą piór najlepszych rodzimych znawców kina i kultury współczesnej Rosji, ale też autorów rosyjskich, zorientowanych w lokalnych kontekstach lepiej niż jakikolwiek obcokrajowiec. Dzięki temu jesteśmy w stanie wyjść poza festiwalowe kino krytyczne i spojrzeć na złożone procesy społeczne, polityczne i ekonomiczne, które kształtują jedną z największych i najciekawszych europejskich kinematografii.
Zbliżająca się jesień to czas, w którym warto do kina chodzić, a także o nim czytać i dyskutować. W „EKRANach” jak zawsze staramy się tworzyć przestrzeń dla tych dyskusji, odkrywając interesujące filmy, twórców i zjawiska – te nowe, jak i te dawne. Tym razem więc oglądamy japońskie filmy erotyczne, oddajemy się filozoficznej refleksji na temat magii kina, porządkujemy chaos terminów narastających wokół współczesnych seriali, a wreszcie wybieramy się w podróż do filmowego Nowego Jorku, po którym oprowadzi nas Michał Oleszczyk.
PUTINFILM. NOWE KINO ROSJI
4 Szukając kina, które da się oglądać | Paulina Gorlewska
14 Mamy obowiązek walczyć o widza – wywiad z Aleksiejem Krasowskim
18 Soc-nostalgia – Katarzyna Syska
24 Realne jest niemożliwe – Gleb Napriejenko
30 Rosyjskie sny o Ameryce – Anna Svetlova
ODKRYCIA
36 A Ghost Story – Andrzej Marzec
38 Dusza i ciało – Barbara Szczekała
39 Zabij mnie, proszę – Ada Minge
40 Cameraperson – Jędrzej Kościński
41 S jak Stanley – Sławomir Kruk
42 Jesteśmy ciałem – Piotr Mirski
43 Serce miłości – Ludwika Mastalerz
44 Ptaki śpiewają w Kigali – Grzegorz Fortuna, Jr.
NOWE KINO
46 11 września w kinie amerykańskim– Kaja Łuczyńska
54 Gwiazdy Bradley Cooper: Amerykański huncwot – Joanna Łuniewicz
60 Porno awangarda. Powrót pinku eiga – Jagoda Murczyńska
POMIĘDZY
66 Ujęcie / Przeciwujecie: Złodzieje pomysów
70 Felietony
HISTORIA / TEORIA
72 Henri-Georges Clouzot. Gdy fikcja staje się prawdą – Alicja Helman
80 Odkryte w archiwach – 1947: Ostatnia runda – Patrycja Włodek
82 Tony Palmer. Pan od rocka – Barbara Szczekała
86 Myślenie kina. Nowa filozofia filmu – Maciej Peplinski
MAŁE EKRANY
92 Słownik serialoznawcy – Dawid Rydzek
96 Planeta Ziemia II – Andrzej Pitrus
97 ReLIFE – Jakub Przybyło
98 Budowa apokalipsy w jednym kraju – Maksym Podwalny
104 What Reamins of Edith Finch – Filip Jankowski
105 Beat Cop – Justyna Janik
NAPISY KOŃCOWE
106 Mapowanie kina: Nowy Jork. Najcudowniejsza zabawka – Michał Oleszczyk
114 Recenzje książek
117 Loża boczna
120 Krzyżówka
W bieżącym numerze postawiliśmy sobie ambitny cel – chcemy odczarować melodramat. Dawno, dawno temu, za siedmioma górami refleksji humanistycznej kinowy romans był bowiem gatunkowym Kopciuszkiem, a interesowanie się nim – krytycznofilmowym mezaliansem. W drugiej dekadzie XXI wieku jego historia kończy się happy endem. Melodramat przeżywa swój renesans i wydaje się najciekawiej ewoluującym gatunkiem. „Melodramatyczny”, „sentymentalny”, „emocjonalny” – oto przymiotniki, które nie są już pejoratywne, lecz neutralne i opisowe, co więcej, pozwalają nam lepiej zrozumieć kulturę współczesną.
Numer zaczynamy od wywiadu z prof. Grażyną Stachówną, pionierką polskich badań nad filmowym melodramatem. Pozostałe teksty należą do kolejnego pokolenia filmoznawców, którzy swą melodramatyczną podróż zaczynają od filmu, by skończyć ją w innych rejonach kultury: płci, seksualności, rodziny, historii i ideologii. Melodramat jest bowiem o tyle interesujący, o ile odbijają się w nim społeczno-polityczne sprawy współczesnego świata. Kiedyś był patriarchalną rózgą, dziś natomiast roztacza parasol współczucia nad wykluczonymi: rasowo, genderowo, seksualnie i ekonomicznie. W postironicznym pejzażu kultury walczącej o prawo do autentyzmu i zaangażowania melodramat jest potrzebny jak nigdy wcześniej.
CZAS MELODRAMATU
4 Oswajanie miłości – wywiad z prof. Grażyną Stachówną
10 Ekspansja melodramatu – Barbara Szczekała
16 Queerowanie melodramatu – Sebastian Jagielski
24 Zmysłowe wariacje – Magdalena Podsiadło
30 Rodzicielstwo po męsku – Amelia Wichowicz
ODKRYCIA
38 Lady M. – Barbara Szczekała
40 Wieża Tower – Bolesław Racięski
41 Christine – Piotr Mirski
42 Moja szczęśliwa rodzina – Maciej Peplinski
43 Popatrz, jak znikam – Andrzej Pitrus
44 Kobiecy świat – Urszula Wolak
45 Aquarius – Kamil Kalbarczyk
46 Fantastyczna kobieta – Adam Kruk
NOWE KINO
48 Gwiazdy: Amy Adams: studium dojrzewania – Ewa Szponar
53Polskie kino postwolnościowe – Magdalena Urbańska
58 Klastry filmowe – Krzysztof Stachowiak
POMIĘDZY
64 Ujęcie / Przeciwujecie: Bohater o tysiącu twarzy
HISTORIA / TEORIA
70 Set-jetting: przestrzenie i obrazy – Paulina Kwiatkowska
76 Odkryte w archiwach – 1937: Papierowe baloniki ludzkiego współczucia – Jakub Przybyło
78 Kino w systemie binarnym – Marta Stańczyk
84 Film bez kamery – Magdalena Krzosek
88 Miłość po koreańsku. Melodramat jako gatunek narodowy – Krzysztof Loska
MAŁE EKRANY
94 Blaski i cienie telewizji przesytu – Jędrzej Skrzypczyk
100 Dumne i uprzedzone. Konflikt: Bette i Joan – Kamil Kalbarczyk
101 Antybajka. Seria niefortunnych zdarzeń – Dawid Rydzek
102 Miłość budowana na pikselach – Dominika Staszenko
108 Sen o elektrycznych owcach. Horizon: Zero Dawn – Marcin M. Chojnacki
109 Gra polityki realnej. Realpolitiks – Piotr Sterczewski
NAPISY KOŃCOWE
110 Mapowanie kina: Filmowy Kraków dla początkujących – Maciej Gil
118 Recenzje książek
121 Loża boczna
124 Krzyżówka
Filmy Stevena Spielberga, prawdziwa mozaika pamiętnych obrazów i kultowych tytułów, to dziś integralna część naszego filmowego i kulturowego genotypu. Być może niektórym będzie ciężko się z tym pogodzić, lecz nastoletni widzowie Poszukiwaczy zaginionej Arki liczą dziś sobie ponad pół wieku, sam Spielberg natomiast skończył już 70 lat. Wciąż jednak jest centralną postacią hollywoodzkiego przemysłu – jako reżyser, producent i ikona fabryki snów. To prawdopodobnie najbardziej rozpoznawalny filmowiec na świecie i niezmiennie fascynująca postać, która doczekała się niezliczonych panegiryków, ale też niejednej poważnej krytyki. Poświęcając mu niniejszy numer „EKRANów”, nie łudzimy się, że uda nam się wyczerpująco opisać tę złożoną sylwetkę. Mimo to jesteśmy przekonani, że choć twarz i nazwisko Spielberga są tak dobrze znane, a jego filmy nadal oglądane przez miliony widzów, to jeszcze wiele o nim możemy się dowiedzieć.
Postać ta będzie frapować nas przez kolejne dziesiątki lat jako wcielenie pokolenia, które zmieniło amerykańskie kino – pokolenia paradoksalnego, bo złożonego z kinofilów, którzy chcieli bawić się kinem i robić takie filmy, o jakich sami od dzieciństwa marzyli, ale którzy ostatecznie położyli fundamenty pod współczesny hollywoodzki korporacjonizm, owładnięty obsesją franczyz i demograficzno-marketingowych kalkulacji.
STEVEN SPIELBERG
4 Alfabet Spielberga
12 Wszystkie role Stevena Spielberga – Krzysztof Jajko
18 Piotruś Pan i kultura kidult – Kamila Kołacz
24 Kinofilskie początki – Piotr Czerkawski
28 Nowa przygoda made in Poland – Mateusz Katner
32 John Williams: Klasyka po tuningu – Iwona Sowińska
ODKRYCIA
38 Po tamtej stronie – Sebastian Smoliński
40 White Girl – Piotr Mirski
41 Field Niggas – Konrad Gruca
42 W dolinie przemocy – Grzegorz Fortuna Jr.
43 Zabliźnione serca – Adam Kruk
44 Loving – Urszula Wolak
45 Czerwony żółw – Barbara Szczekała
46 Zwierzęta – Miłosz Stelmach
NOWE KINO
48 Gwiazdy: Andy Serkis. Cyfrowy kameleon – Kamil Kalbarczyk
54 Nie ma drogi na skróty – wywiad z Ablem Korzeniowskim
60 Czas patriotów: neopatriotyczne blockbustery – Kaja Łuczyńska
64 Kino życie – kino śmierć. Alex van Warmerdam – Filip Nowak
POMIĘDZY
70 Ujęcie / Przeciwujecie: Słuszna zdrada
74 Felietony
HISTORIA / TEORIA
76 Za garść lirów. Włoskie kino gatunkowe – Grzegorz Fortuna Jr.
82 Odkryte w archiwach – 1927: Lustro o trzech twarzach – Joanna Wojnicka
84 Dawid i Goliaci, czyli David O. Selznick i Hollywood – Patrycja Włodek
MAŁE EKRANY
90 Powrót do przeszłości – David Rydzek
96 Życie przy bicie. Atlanta – Jędrzej Skrzypczyk
97 Zabić goblina. Grimgar of Fantasy and Ash – Jakub Przybyło
98 Przechadzki po widmowej Florencji – Tomasz Z. Majkowski
104 Wezbrany nurt słów. Torment: Tides of Numenera – Mateusz Felczak
105 Gryf w składzie porcelany. The Last Guardian – Magdalena Cielecka
NAPISY KOŃCOWE
106 Mapowanie kina: Sankt Petersburg. Kulturalna stolica – Paulina Gorlewska
114 Recenzje książek
117 Loża boczna
120 Krzyżówka
Transnarodowość kina nigdzie nie uwidacznia się tak jaskrawo, jak w procesie koprodukcji – zinstytucjonalizowanej współpracy między kinematografiami. To właśnie one stały się głównym tematem niniejszego numeru ERKANów. Praktyki koprodukcyjne istniały niemal od początku medium, my jednak nie szkicujemy ich historii, ale wielowymiarowy, skomplikowany układ, jaki tworzą dziś. Jego elementami są agenci sprzedaży, fundusze filmowe, rozwiązania prawne poszczególnych państw, hollywoodzkie wytwórnie czy unijne instytucje. Wątki te opisane zostały piórem znakomitych autorów, zgłębiających meandry dofinansowań i zwolnień podatkowych, kalkulujących budżety i festiwalowe szanse – aspekty filmu, których nie widzimy na ekranie jako widzowie, a które decydują o ostatecznym kształcie artystycznym oglądanych dzieł.
KOPRODUKCJE
4 Filmowy ranking 2016
6 Nadzieje i złudzenia. Polskie wizje koprodukcji – Marcin Adamczak
12 (Nie) wszystko na sprzedaż – wywiad z Janem Naszewskim, założycielem NEFS
17 Hubert Bals Fund i problemy Trzeciego Świata – Jan Topolski
22 Europapka. Unijne fundusze, koprodukcje i produkty uboczne – Barbara Szczekała
26 Brytyjska fabryka snów. Filmowe relacje brytyjsko-amerykańskie – Krzysztof Stachowiak
31 Transnarodowe ekipy i postsocjalistyczny prekariat. Przypadek Pragi – Petr Szczepanik
ODKRYCIA
38 Sieranevada – Kamil Kalbarczyk
40 Jamnik – Piotr Mirski
41 Drgawki – Miłosz Stelmach
42 Cinema Futures – Maciej Peplinski
43 Anioł z Nankinu – Jakub Przybyło
44 Sado – Roman Husarski
45 Klient – Urszula Wolak
46 W sieci – Ewa Szponar
NOWE KINO
48 Bolesne miejsce. Granica meksykańsko-amerykańska – Bolesław Racięski
52 Gwiazdy: Léa Seydoux: liberté, égalité, sexualité – Ewa Szponar
56 Teoria wielkiego wybuchu – wywiad z Billem Morrisonem
POMIĘDZY
60 Ujęcie / Przeciwujecie: Pomylone Oscary
64 Felietony
HISTORIA / TEORIA
66 Apetyt na zwariowane sny. Kasety wideo i polska transformacja – Grzegorz Fortuna Jr.
73 Spojrzeć z drugiej strony. Badania widowni filmowej – Paulina Haratyk
78 Odkryte w archiwach – 1917: Umierający łabędź – Joanna Wojnicka
80 Punkty zwrotne. Technika, poezja i kierunki czasu filmowego – Paul Schrader
MAŁE EKRANY
84 True crime story, czyli sprawiedliwość po amerykańsku – Małgorzata Major
90 Zamknij oczy. The OA – Amelia Wichowicz
91 (Nie)prawdopodobna okupacja. Okupowani – Dawid Rydzek
92 Horror złożoności. Koprodukcje w grach wideo – Magdalena Cielecka
96 Na tropie pożądania. Pavilion – Filip Jankowski
97 Przekleństwa nieprawości. Tyranny – Mateusz Felczak
NAPISY KOŃCOWE
98 Mapowanie kina: Kopenhaga. Filmowe królestwo Północy – Anna Estera Mrozewicz
106 Recenzje książek
109 Loża boczna
112 Krzyżówka
Kraj Kwitnącej Wiśni dla europejskich widzów długo pozostawał filmową terra incognita. Do czasu międzynarodowych sukcesów Akiry Kurosawy i Kenjiego Mizoguchiego w latach 50. Zachód był zamknięty na niezwykłe bogactwo tamtejszych form estetycznych, kulturowych czy tematycznych. Numer „EKRANów”, który trzymacie w rękach, wyrósł z poczucia, że dziś także, choć dalecy jesteśmy od niezawinionej ignorancji przedwojennych odbiorców, kino Japonii ma nam do zaoferowania znacznie więcej, niż przypuszczamy.
Na każdy festiwalowy tytuł Hirokazu Koreedy czy Naomi Kawase goszczący na naszych ekranach przypada garść nietuzinkowych propozycji, które do nas nie trafiają. Co więcej, kino japońskie to nie tylko artystyczne uniesienia – to również jeden z największych przemysłów filmowych na świecie, opanowany przez bujną i intrygującą popkulturę. W bieżącym wydaniu „EKRANów” szkicujemy jego panoramę, starając się uwzględnić olbrzymią różnorodność tamtejszego kina, obejmującą skrajnie niezależne poszukiwania awangardzistów (opisywane przez Agnieszkę Kiejziewicz), nowe trendy rozwoju anime (przybliża je Agnieszka Kamrowska) czy poszczególne interesujące wątki przenikające tę kinematografię (takie jak duchowa tradycja zen, problem mniejszości czy wypierane z japońskiego kina wstydliwe karty historii). Wspólnie dają one obraz złożonej i barwnej kinematografii – jednej z najciekawszych, jakie współcześnie istnieją.
NOWE KINO JAPONII
4 Klęska urodzaju? Panorama japońskiego przemysłu filmowego – Jagoda Murczyńska
11 Tu i teraz. Zen we współczesnym kinie japońskim – Michał Pasternak
16 Dziwne, dziwniejsze, …japońskie – Jakub Przybyło
18 Kino eksperymentalne z Japonii – Agnieszka Kiejziewicz
22 Milcząc o Mandżurii. Grzechy i zaniedbania japońskiego kina historycznego – Jakub Przybyło
28 W relacji do Innego. Kino mniejszości w Japonii – Przemysław Sztafiej
32 Koniec ery Ghibli? Anime nowej generacji – Agnieszka Kamrowska
ODKRYCIA
38 Po burzy – Barbara Szczekała
40 Operacja Avalanche – Paulina Haratyk
41 De Palma – Piotr Mirski
42 Marazm – Adam Kruk
43 Każdy by chciał! – Gabriel Krawczyk
44 Plac zabaw – Miłosz Stelmach
NOWE KINO
46 Nie-ludzie w post-kinie? Filmowe cyborgi – Maciej Peplinski
51 Wiek klęski. Kino Wojciecha Smarzowskiego – Magdalena Podsiadło
55 „Dżasza”, czyli polski akcent – Andrzej Pitrus
58 Gwiazdy: Idris Elba. Przyczajony tygrys – Joanna Łuniewicz
63 Nie tylko Warszawa. Jak miasta i regiony produkują polskie filmy – Natalia Stysło
POMIĘDZY
68 Ujęcie / Przeciwujecie: Dobre filmy o złych zakończeniach
72 Felietony
HISTORIA / TEORIA
74 Kino japońskie i kolonializm – Krzysztof Loska
80 Odkryte w archiwach – 1956: Zimowy zmierzch – Piotr Zwierzchowski
82 Piękny, zły i twardziel. Kirk Douglas w 100. rocznicę urodzin – Kamil Kalbarczyk
88 Nieobecna obecność Rolanda Barthes’a – Łucja Demby
MAŁE EKRANY
92 To nie telewizja, to Netflix – Dawid Rydzek
96 Pasiarze kontra reszta świata. The Expanse – Amelia Wichowicz
97 W Krainie Bogów. Noragami Aragato – Jakub Przybyło
98 Seks, groza i rzewne opowieści. Japońskie visual novels – Bartłomiej Schweiger
102 Przykro mi, Dave. Event[0] – Magdalena Cielecka
103 Powrót Lo Wanga. Shadow Warrior 2 – Marcin M. Chojnacki
NAPISY KOŃCOWE
104 Mapowanie kina: Madryt. Filmowa kraina Don Kichota – Kamila Żyto
112 Recenzje książek
117 Loża boczna
120 Krzyżówka
Tematem numeru jest nie-film. Artykuły poświęcamy praktykom współczesnej audiowizualności, które rozsadzają ciasną i coraz bardziej anachroniczną kategorię filmu i kina. Cyfryzacja, miniaturyzacja i wszechobecność mediów, dematerializacja filmu i pojawienie się wideoeseistyki, a także rozwój instalacji galeryjnych i cinematic VR.
NIE-FILM
4 Nie-film, nie-kino – Rafał Syska
11 W XXI wieku kino będzie jedną z form naszego życia! – wywiad z Thomasem Elsaesserem
14 Palimpsesty. Wideoeseistyka Kevina B. Lee – Paweł Biliński
20 Re-konstrukcje kina – Małgorzata Bugaj
24 Hybryda naszych czasów? Dokument interaktywny.– Paweł Sołodki
28 Pachnące parateksty – Amelia Wichowicz
30 O tym, jak babcia Helena wymyśliła (nie)kino – Andrzej Pitrus
34 Cinematic VR. Nowe stare medim – Jacek Nagłowski
ODKRYCIA
40 Śmierć Ludwika XIV – Rafał Syska
42 Zaproszenie – Piotr Mirski
43 Field Niggas – Konrad Gruca
44 Operacja Avalanche – Paulina Haratyk
45 Czarownica – Grzegorz Fortuna
46 Gwiazda szeptów – Jagoda Murczyńska
47 Madame Bovary – Ludwika Mastalerz
48 Toni Erdmann – Urszula Wolak
49 Marlon Brando o sobie – Bolesław Racięski
50 Remember – Krzysztof Loska
NOWE KINO
52 Cassavetes na Kickstarterze. Genealogia mumblecore – Justyna Kociszewska
57 Gwiazdy: Kristen Stewart. Mistrzyni dyskomfortu – Ewa Szponar
61 Signe Baumane: Nabazgrzę ci traumę – Barbara Szczekała
64 Nollywood. Egzotyczne imperium kina – Miłosz Stelmach
POMIĘDZY
70 Ujęcie / Przeciwujecie: Dobre filmy złych reżyserów
74 Felietony
HISTORIA / TEORIA
76 Glamour Janusza Majewskiego – Sebastian Jagielski
82 Odkryte w archiwach – 1946: Let There Be Light – Łukasz A. Plesnar
84 Od taumatropu do Olive Green. Historia kina interaktywnego – Zuzanna Skorczyk
MAŁE EKRANY
88 Diagramy a rzeczywistość. Badanie widowni seriali telewizyjnych – Małgorzata Major
94 Uciec, ale dokąd? Korzenie – Kaja Łuczyńska
95 Dziwowisko. Stranger Things – Bolesław Racięski
96 Cyfrowe déjà vu – Wojciech Sitek
102 Migawki z rewolucji. 1979 Revolution: Black Friday – Piotr Sterczewski
103 Jelenie we mgle. Deer Man – Justyna Janik
NAPISY KOŃCOWE
104 Mapowanie kina: Budapeszt. Filmowa rapsodia – Miłosz Stelmach
112 Recenzje książek
117 Loża boczna
120 Krzyżówka
Współczesne oblicza aktorstwa filmowego
TEMAT NUMERU: CYFROWE AKTORSTWO
4 Technologia odwraca nas od siebie | rozmowa z Jerzym Trelą
8 Czyny mówią głośniej niż słowa. Pisanie o aktorstwie | Kent Jones
14 Aktor poza srebrnym ekranem | Marta Cebera
18 Aktorzy grają aktorów
22 W pogoni za cieniem. Teorie filmowego aktorstwa | Kamil Kalbarczyk
ODKRYCIA
30 Rycerz pucharów | Rafał Syska
32 Manifesto | Andrzej Pitrus
33 Homo sapiens | Maciej Peplinski
34 Projektantka | Joanna Łuniewicz
35 Homme Less | Konrad Gruca
36 Jauja | Bolesław Racięski
37 Nieprawnie | Sebastian Smoliński
38 Korporacja | Jakub Przybyło
NOWE KINO
40 Droga Smoka. Chiński przemysł filmowy | Maja Korbecka
46 Gwiazdy: Channing Tatum. Miś XXL | Joanna Łuniewicz
50 Postmodernistyczna symfonia filmu | Michał Zdunik
54 Jestem dla siebie wyrozumiały | rozmowa z Willemem Dafoe
58 Brud na soczewce | Florian Krautkrämer
POMIĘDZY
64 Ujęcie / Przeciwujęcie: Seryjne samobójstwa
68 Felietony
HISTORIA / TEORIA
70 Amatorskie kluby filmowe. Zapomniany fenomen PRL ‑u | Paulina Haratyk
76 Maski Conrada Veidta | Wojciech Świdziński
82 Odkryte w archiwach | 1936:
Przyszłość, która (nie) nadeszła. Rok 2000 / Rzeczy, które nadejdą | Michał Lesiak
84 Aktorzy psychologiczni. Trzy interpretacje Systemu | Kamila Kołacz
90 „Variety”. Kronika Hollywood | Konrad Gruca
95 Powróćmy jak za dawnych lat. Polskie kino muzyczne | Krzysztof Siwoń
99 Kontakt wzrokowy. Kino haptyczne | Marta Stańczyk
MAŁE EKRANY
104 Krzyczące dziewczyny. Slasher w serialu | Amelia Wichowicz
108 Seks po staroszkocku. Outlander | Joanna Łuniewicz
109 Złap mnie. Blef | Barbara Szczekała
110 Statyści w cyfrowych plenerach | Marcin Petrowicz
115 Opowieść bez słów. Hyper Light Drifter | Magdalena Cielecka
116 Pochwała destrukcji. Doom | Mateusz Felczak
NAPISY KOŃCOWE
118 Mapowanie kina: Zurych. W zwierciadle złotego oka | Iwona Aleksandra Hałgas
126 Recenzje książek
129 Loża boczna
132 Krzyżówka
Imperium Lyncha
Kino postlynchowskie – instrukcja obsługi
Lynch kontra telewizja
Brzmienie filmów Davida Lyncha
Lynch a sprawa polska
Alicia Vikander – balerina ze stali
Nowe kino Korei Południowej
Zwiędłe canneńskie Palmy
Jacques Rivette
Nazistowska animacja
O badaniach produkcyjnych
Polityczna (nie)poprawność telewizji
Nowa historia gier wideo?
Mapowanie kina – Wiedeń
Postironia
Rankingi 2015
Postironia i film
Nowe oblicze zombie horroru
Zabójczyni Hou Hsiao-hsiena
Wuxia pian
Wywiad z Charliem Kaufmanem
Wróblewski i Wajda
Objazdowe kino w PRL-u
Zbigniew Rybczyński
Niezrealizowana Bestia w potrzasku Andrzeja Munka
Jake Gyllenhaal
Filmowe mapowanie Sztokholmu
Tematem numeru 6(28)/2015 Ekranów jest moda na film niemy.
Użyteczność starego kina
Guy Maddin
New Silent Cinema
Głuche kino
Nowe polskie kino przedwojenne
Homar i Jorgos Lantimos
Alfabet Chantal Akerman
Wywiad z Jia Zhang-ke
Frank Sinatra
Teoria Filmu Stanleya Cavella
Niezrealizowane projekty Michelangelo Antonioniego
Aktorski portret Niny Hoss
Mapowanie kina: Amsterdam
Depresja w kinie
Depresja w kinie
Cyfrowe demony codzienności
Komizm i paradepresja
Smutek jako forma
Dźwięki zza kadru
Nowe kino meksykańskie
Wywiad z Marcinem Wroną
Afroamerykanki za kamerą
Reżyserki z Japonii
Gadżety kinofila
Antybohaterki w neoserialach
Polska szkoła growa?
Tom Hiddleston
Kostiumy żałobników
Mapowanie kina: Praga
Wysokobudżetowe kino widowiskowe
TEMAT NUMERU – BLOCKBUSTER
W szczękach rekina. Blockbuster, nowe Hollywood i cała reszta (Krzysztof Jajko)
Kino postfabularne i karnawał atrakcji (Barbara Szczekała)
Wybrańcy bogów są młodzi. Young-adult films (Joanna Łuniewicz)
Czas superbohaterów (Michał Lesiak)
ODKRYCIA I ZAPOWIEDZI
„Pan Turner” (Paweł Biliński)
„The Homesman” (Ireneusz Skupień)
„Victoria” (Miłosz Stelmach)
„Dziwny kolor łez twojego ciała” (Piotr Mirski)
„Do ciebie, Philipie” (Konrad Gruca)
„Znikające fale” (Łukasz Grela)
„Dama z Seulu” (Jakub Przybyło)
„Love and Mercy” (Adam Kruk)
„Starry Eyes” (Bolesław Racięski)
FILM NUMERU
Ludzka toaleta i stare koronki. The Duke of Burgundy (Konrad Gruca)
Gra pozorów Petera Stricklanda (Paweł Biliński)
FILM WSPÓŁCZESNY
Widmo krąży nad Hollywood. W poszukiwaniu cyfrowego rozwiązania (Roger Smith)
Tsukamoto: ciężki metal (Piotr Mirski)
WYWIAD
Jesteśmy krajem schizofreników – rozmowa z Aleksiejem Germanem Młodszym
HISTORIA KINA
André Cayatte i wiara w słowo (Alicja Helman)
Ruletka miłości. Pensjonat Mimoza (Rafał Syska)
TEORIA FILMU
Zmysłowa teoria kina. Vivian Sobchack i sensous theory (Marta Stańczyk)
PROJEKT: NOWA KINOFILIA
Kreatywna kinofilia (Małgorzata Radkiewicz)
SERIALE I GRY WIDEO
Cierpienia reżysera seriali (Dawid Rydzek)
Skąd się biorą prawnicy. „Belter Call Saul” (Bolesław Racięski)
Bracie – trzymaj się z daleka. „Bloodline” (Patrycja Włodek)
Stawka większa niż gra (Mateusz Felczak)
Pytania do Elohim. „Talos Principle” (Marcin Petrowicz)
W krainie pokory. „Ori and the Blind Forest” (Izabela Pamuła)
CYKLE
Jenny Holzer: nie chcę tego, czego chcę (Andrzej Pitrus)
Cena barykady. Janusz Morgenstern w drodze do debiutu (Bartosz Filip)
Jessica Chastain. Supernova w stylu starego Hollywood (Patrycja Włodek)
Trykot mocy (Joanna Łuniewicz)
MAPOWANIE KINA
Kinofil w Paryżu (Tadeusz Lubelski)
KSIĄŻKI
Anna G. Piotrowska, „O muzyce i filmie. Wprowadzenie do muzykologii filmowej” (Iwona Sowińska)
Jakub Majmurek, Łukasz Ronduda (red.), „Kino -sztuka. Zwrot kinematograficzny w polskiej sztuce współczesnej” (Rafał Syska)
CZASOPISMA
„Film Comment”, „CinemaScope”
6 maja 2015 roku przypada setna rocznica urodzin Orsona Wellesa, twórcy konsekrowanego przez krytyków filmowych jako reżysera największego dzieła w historii kinematografii, a przynajmniej najważniejszego debiutu wszech czasów. „Zaczynałem na szczycie, by potem już tylko piąć się na dno” – mawiał Orson Welles, może bardziej słynny i legendarny niż wielki i artystycznie spełniony. Okrągła rocznica jest dla nas okazją do powrotu do jego filmów, unikając laurki i wędrując po marginaliach jego twórczości – tak dobrze znanej, że zamienionej już w serię martwych komunałów. Welles to bowiem nie tylko „Obywatel Kane”, ale też bufonada i mitomania, reklamy wina i próżność sybaryty. Ileż było w jego karierze niespełnień, straconych szans i projektów niedokończonych? Tak wiele, że chyba one były celem udręczonego artysty, który nudził się światem i wolał stać się demiurgiem własnego.
ODKRYCIA I ZAPOWIEDZI
„Pod elektrycznymi chmurami” (Miłosz Stelmach)
„Krew” (Andrzej Pitrus)
„Eisenstein w Guanajuato” (Maciej Peplinski)
„Martwe godziny” (Bolesław Racięski)
„Berserk” (Łukasz Grela)
„Zabawmy się w piekle” (Jakub Przybyło)
„Hungry Hearts” (Adam Kruk)
„National Gallery” (Konrad Gruca)
„Słowacja 2.0” (Maciej Gil)
„Ixcanul” (Diana Dąbrowska)
„Hotel miłości” (Jakub Przybyło)
„Erbarme Dich – Historie pasyjne” (Krzysztof Siwoń)
„Salma” (Marta Bałaga)
FILM NUMERU
Co jest, doktorku? „Wada ukryta” (Piotr Mirski)
Ameryka to styl. Paul Thomas Anderson (Barbara Szczekała)
FILM WSPÓŁCZESNY
Taniec z rzeczywistością. Najnowsze kino chilijskie (Magdalena Bartczak)
„Nie robię filmów o ofiarach”– rozmowa z Kim Longinotto (Marta Bałaga)
PROJEKT: NOWA KINOFILIA
Kinofilia – ucieczka od teorii (Marcin Pieńkowski)
HISTORIA KINA
„Variété” (Grażyna Stachówna)
Filmoznawcze debiuty (Alicja Helman)
SERIALE I GRY WIDEO
„Vogue” kontra „dude” (Małgorzata Major)
Żółto to widzę. „Utopia” (Amelia Wichowicz)
Pieśń o Galavancie. „Galavant” (Michał Lesiak)
Wirtualny realizm gier (Marcin Petrowicz)
Urok śmierci na morzu. „Sunless Sea” (Piotr Sterczewski)
Efekt nastolatki. „Life Is Strange” (Mateusz Felczak)
MEDIA
Zawłaszczenie filmu. Kanibalizm w sztuce (Rafał Syska)
CYKLE
Media art – Krzysztof Wodiczko: sztuka pozwala mówić (Andrzej Pitrus)
Niezrealizowane filmy – Sny o potędze. Welles w jądrze ciemności (Piotr Mirski)
Gwiazdy – James McAvoy: Czarujący everyman (Ewa Szponar)
MAPOWANIE KINA
Rzymskie wakacje (Piotr Zwierzchowski)
KSIĄŻKI
Małgorzata Flig, „Mitotwórcza funkcja kina i literatury w kulturze stalinowskiej lat 30. XX wieku” (Joanna Wojnicka)
Monika Talarczyk-Gubała, „Wanda Jakubowska od nowa” (Tadeusz Lubelski)
CZASOPISMA
„Film Comment”, „CinemaScope”
TEMAT NUMERU – ANIMOWANY ŚWIAT
TEMAT NUMERU – ANIMOWANY ŚWIAT
Twórczy chaos. Pełnometrażowy film animowany w XXI wieku (Paweł Sitkiewicz)
Film animowany czy sztuka animacji (Marcin Giżycki)
Animacja w czasach cyfryzacji – debata z twórcami animacji (Kamila Kołacz, Tomasz Lasek)
A jak animacja, A jak autentyzm (Maciej Stasiowski)
Niepokorne kreskówki pokolenia MTV (Sebastian Jakub Konefał)
Totalne poruszenie. Współczesna animacja w Polsce (Iwona Hałgas, Mariusz Frukacz)
Wypełnianie białych plam (Paweł Sitkiewicz)
ODKRYCIA
„Coś za mną chodzi” (Piotr Mirski)
„Zazdrość” (Konrad Gruca)
„Magiczna dziewczyna” (Ewa Szponar)
„Timbuktu” (Urszula Wolak)
„Białe noce listonosza Aleksieja Triapicyna” (Piotr Czerkawski)
„Phoenix” (Adam Kruk)
„Biała śmierć” (Magdalena Bartczak)
„Kamienie w kieszeniach” (Barbara Szczekała)
„The Stone Roses: Made of Stone” (Adam Kruk)
„Plemię” (Maciej Gil)
„Pod ochroną” (Tadeusz Lubelski)
FILM NUMERU
Przezwyciężyć samotność. „Dwa dni, jedna noc” (Alicja Helman)
Alfabet braci Dardenne (Lucyna Adamska)
FILM WSPÓŁCZESNY
Dziwnie, dziwniej, najdziwniej. Jonathan Glazer (Piotr Mirski)
WYWIAD
Punk’s not dead – rozmowa z Ryszardem „Tymonem” Tymańskim (Robert Skowroński)
HISTORIA KINA
Wszystkie kaptury Ku-Klux-Klanu. W stulecie „Narodzin narodu” (Rafał Syska)
Stworzeni dla siebie. Fuller – Bresson (Howard Hampton)
„Assunta Spina” (Joanna Wojnicka)
PROJEKT: NOWA KINOFILIA
Nie wychodząc z domu (Marcin Adamczak)
SERIALE I GRY WIDEO
Zawód: showrunner (Dawid Rydzek)
Wiedźma z Maine. „Olive Kitteridge” (Grażyna Stachówna)
Zjedz mnie, jeśli potrafisz. „Atak Tytanów” (Jakub Przybyło)
Machinima. Gra wideo jako plan filmowy (Piotr Sterczewski)
„This War of Mine” (Marcin Petrowicz)
„Dragon Age: Inkwizycja” (Mateusz Felczak)
CYKLE
Media art – Roy Ascott. Sztuka jest teorią (Andrzej Pitrus)
Niezrealizowane filmy – „Przygody Harry’ego Dicksona” Alaina Resnais (Tadeusz Lubelski)
Gwiazdy – Mia Wasikowska. W kinie, czyli w krainie czarów (Ewa Szponar)
Feelmoda – Garderoba, czyli dom lalki (Joanna Łuniewicz)
FESTIWALE
Etiuda&Anima
Watch Docs
MAPOWANIE KINA
Minione podziały. Kinofilski przewodnik po Berlinie (Maciej Peplinski)
KSIĄŻKI
Elżbieta Durys, „Amerykańskie popularne kino policyjne w latach 1970–2000” (Michał Lesiak)
CZASOPISMA
„Film Comment”, „CinemaScope”
Wraz z rozbudową sieci CCTV zwiększa się poziom naszego bezpieczeństwa, ale również zakres inwigilacji i podglądania. Skanery na lotniskach zdzierają z nas bieliznę, kamery monitoringu likwidują ostatnie białe plamy niewidzialności, a sterujący ekranami człowiek zastępowany jest przez analizujący dane system. Temat najnowszego numeru „EKRANów” ulokowaliśmy na pograniczu filmoznawstwa i teorii mediów. W cyklu artykułów analizujemy to, co najistotniejsze w tej kwestii: zarówno nowe praktyki odbiorcze widzów, otoczonych przez rozmaite ekrany, wyświetlacze i kamery, jak i rosnącą sposobność autorejestracji. Życzymy pouczającej lektury!
TEMAT NUMERU – CCTV: W WIĘZIENIU INWIGILACJI
Drugie oko cyklopa. CCTV w kinie (Maciej Stasiowski)
Gdy kino ukrywa kamerę (Barbara Szczekała)
Jak stać się niewidzialnym? Sztuka wobec inwigilacji (Ewa Wójtowicz)
Prosto w twarz (Rafał Syska)
ODKRYCIA
„Taniec rzeczywistości” (Piotr Mirski)
„Obłęd” (Rafał Syska)
„Blind” (Konrad Gruca)
„L jak laba“ (Paweł Biliński)
„Węzeł diabła” (Ireneusz Skupień)
„Kanibal” (Marta Stańczyk)
„Złota klatka” (Magdalena Bartczak)
„Jeżeli nadejdzie jutro” (Amelia Wichowicz)
„The Stone Roses: Made of Stone” (Adam Kruk)
„Whiplash” (Michał Lesiak)
FILM NUMERU – „ZŁOTY BÓG”
Z psami na barykady (Tadeusz Lubelski)
Orbáno-kino (Rafał Syska, Michał Lesiak)
WYWIAD
Festiwale mam we krwi – rozmowa z Michałem Oleszczykiem (Marcin Mindykowski)
FESTIWALE
Najdziwniejszy festiwal świata (Roman Husarski)
FILM WSPÓŁCZESNY
Labirynt uczuć Eugène’a Greena (Rafał Syska)
Smutek tropików. Kino Lava Diaza (Magdalena Bartczak)
HISTORIA KINA
„Triumfujący szatan” (Joanna Wojnicka)
MAPOWANIE KINA
Londyn w powiększeniu (Małgorzata Pawłowska)
PROJEKT: NOWA KINOFILIA
Kinofilia, czyli wszystko, na co niebo pozwoli (Nico Baumbach)
SERIALE I GRY WIDEO
Chory ze skalpelem (Bolesław Racięski)
Żadnej klauzuli sumienia – „The Knick” (Barbara Szczekała)
Na miejscach zbrodni – „Zaginięcie Ethana Cartera” (Marcin Petrowicz)
Atomowi strażnicy Teksasu – „Wasteland II” (Mateusz Felczak)
CYKLE
Media art – Ars Electronica 2014 (Andrzej Pitrus)
Media art – Stelarc. Wobec zdezaktualizowanego ciała (Andrzej Pitrus)
Niezrealizowane filmy – „Władca Pierścieni” Johna Boormana (Miłosz Stelmach)
Gwiazdy – Daniel Brühl: etatowy Europejczyk (Ewa Szponar)
Feelmoda – Przełamując Nową Falę (Joanna Łuniewicz)
KSIĄŻKI
Tadeusz Lubelski (red.), „Od Mickiewicza do Masłowskiej. Adaptacje filmowe literatury polskiej” (Iwona Kolasińska –Pasterczyk)
Ira Jaffe, „Slow Movies: Countering the Cinema of Action” (Miłosz Stelmach)
CZASOPISMA
„Film Comment”, „CinemaScope”
Film zawsze był obok wojny lub w jej środku, służył reporterom frontowym, pozwalał rejestrować zbrodnie, wspierał propagandę i podnosił morale narodu. W najnowszym numerze „EKRANów” tropimy filmowe ślady wojennych konfliktów. Przyglądamy się zarówno kanonicznym konwencjom frontowych historii, jak i najnowszym wariantom ich obrazowania. Współcześnie definicja wojny uległa bowiem rozbiciu: stała się grą, traumą bądź zautomatyzowaną rozgrywką robotów. Filmy poświęcone tym tematom fascynują i przerażają, nigdy nie pozostawiają jednak widzów obojętnymi.
TEMAT NUMERU – WIELKIE WOJNY
Filmowa Wielka Wojna (Michał Lesiak)
Znamię wojny (Adam Garbicz)
Przyjemność walki. O wojnie w grach wideo (Piotr Sterczewski)
Plastikowe żołnierzyki i nuklearne fanfary (Piotr Mirski)
ODKRYCIA I ZAPOWIEDZI
„Trudno być bogiem” (Miłosz Stelmach)
„Mały Quinquin” (Paweł Biliński)
„Brakujące zdjęcie” (Magdalena Bartczak)
„Wędrówka na Zachód” (Sławomir Wasiński)
„Złe gliny” (Pitro Mirski)
„Powrót do domu” (Alicja Helman)
„Grupa Wschód” (Jakub Popielecki)
„Owca” (Rafał Syska)
„Tosty po meksykańsku” (Bolesław Racięski)
„Lewiatan” (Krzysztof Siwoń)
FILM NUMERU
Z życia marionetek – „Zimowy sen” (Ewa Szponar)
Prowincja i melancholia. Nowe kino tureckie (Miłosz Stelmach)
KINO WSPÓŁCZESNE
Nowe kino powstańcze? (Barbara Szczekała)
HISTORIA FILMU
Nie tylko węże i pogrzeby – kino szerokoekranowe (Iwo Sulka)
The Look – Lauren Bacall (Patrycja Włodek)
„Od Mayerlingu do Sarajewa” (Alicja Helman)
ANIMACJA I DOKUMENT
W pogoni za niemożliwym. Niekonwencjonalne techniki animacji (Paweł Sitkiewicz)
Maszyny widzenia. Obraz wojny Haruna Farockiego (Bartosz Zając)
TEORIA FILMU
Kino poza czasem (Kuba Mikurda)
FESTIWALE
Pięć Smaków – Thunska Pansittivorakul: twórca bezczelny (Jagoda Murczyńska)
SERIALE I GRY WIDEO
Strach za pensa – „Penny Dreadful” (Amelia Wichowicz)
Kijek na cenzorów – „South Park: Kijek prawdy” (Michał Lesiak)
Czarnolas po apokalipsie – „Darkwood” (Mateusz Felczak)
CYKLE
Media-art – Joan Jonas: szukam struktury (Andrzej Pitrus)
Niezrealizowane filmy – „Diuna” Jodorkowsy’ego (Tycjan Gołuński)
Gwiazdy – Charlotte Gainsbourg: nieśmiała prowokatorka (Ewa Szponar)
Feelmoda – Czarne słońca o złamanych promieniach (Joanna Łuniewicz)
KSIĄŻKI
Konrad Klejsa, Magdalena Saryusz-Wolska (red.), „Badanie widowni filmowej. Antologia przekładów” (Rafał Syska)
CZASOPISMA
„Film Comment”, „CinemaScope”, „Sight & Sound”
Podobno aby zrozumieć, czym jest porno, najlepiej zobaczyć je na własne oczy. Dziś jest to możliwe nie tylko za pośrednictwem przemysłu pornograficznego, lecz także w nurtach kina artystycznego. O porno rozbijały się największe kampanie cenzorskie, wojna z pornografią napędzała amerykański feminizm, zakaz rozpowszechniania hard core’u i trzymanie w ryzach obrazów seksu służyły w różnych okresach właściwie wszystkim. Historia porno jest niezwykła, pełna heroin i bohaterów. Opowiada o niej i Jakub Dymek w wędrówce po przeszłości hard core’u, i autorki tekstów historycznych o „Głębokim gardle” oraz Tinto Brassie.
TEMAT NUMERU – ART-HARD CORE
Co widać? Porno story (Jakub Dymek)
„Głębokie gardło”. Hardcore’owa rewolucja? (Patrycja Włodek)
Tinto Brass – Fellini różowego kina (Amelia Wichowicz)
Sex shop kinofilia (Joanna Łuniewicz)
Art-hard core (Rafał Syska)
ODKRYCIA I ZAPOWIEDZI
„Serbski film” (Andrzej Pitrus)
„About Cherry” (Barbara Szczekała)
„Paryż Rohmera” (Gabriel Krawczyk)
„Exhibition” (Konrad Gruca)
„Nowa Warszawa“ (Tadeusz Lubelski)
„Czy Noam Chomsky jest wysoki czy szczęśliwy? (Piotr Mirski)
„Powrót do Homs” (Maciej Peplinski)
„Let the Fire Burn” (Bartosz Kazana)
„Kłamstwa Armstronga” (Paweł Biliński)
„Trzeci brzeg” (Ewa Szponar)
„Szczęśliwy, kto jest inny” (Adam Kruk)
„Wędrowiec” (Amelia Wichowicz)
„Short Peace” (Maciej Stasiowski)
FILM NUMERU
„Boyhood” (Miłosz Stelmach)
Kino radykalnego dojrzewania (Miłosz Stelmach)
KINO WSPÓŁCZESNE
Dzieci ulicy. O filmach Jamesa Graya (Paweł Biliński)
Fandom – historia miłosna (Małgorzata Pawłowska)
(Kocham te) ślady zużycia. Powrót kaset wideo, czyli To żyje! (Maciej Stasiowski)
HISTORIA KINA
Kino ekstazy. Ken Russell (Piotr Mirski)
Emancypantki (Bartosz Kazana)
„Yoshiwara” (Alicja Helman)
WYWIADY
Bela Tarr (Miłosz Stelmach, Maciej Peplinski)
Bahman Ghobadi (Kamila Kołacz, Tomasz Lasek)
DOKUMENT
Historie rodzinne (Gabriela Sitek)
TEORIA FILMU
Strefy erogenne kina (Joanna Chludzińska)
SERIALE I GRY WIDEO
Strach i pożądanie – „Upadek” (Patrycja Włodek)
Zło odbija się w lustrze – „Fargo” (Bartosz Staszczyszyn)
Rodzina jako zbiór wyborów – „The Novelist” (Piotr Sterczewski)
CYKLE
Media-art: Martha Rosler: gender i jak się przed tym nie bronić? (Andrzej Pitrus)
Niezrealizowane filmy: „The Defective Detective” Terry’ego Gilliama (Maciej Stasiowski)
Gwiazdy: Szarlataneria Jamesa Franco (Ewa Szponar)
Feelmoda: Nowe szaty królowej (Joanna Łuniewicz)
KSIĄŻKI
Piotr Zwierzchowski, Dominik Wierski (red.), „Kino, którego nie ma” (Miłosz Stelmach)
CZASOPISMA
„Film Comment”
Stanley Kubrick
TEMAT NUMERU – STANLEY KUBRICK
Kubrick w Krakowie (Rafał Syska)
Artysta wiecznie żywy – rozmowa z Christiane Kubrick i Janem Harlanem (Artur Piskorz)
Portret artysty z czasów młodości (Artur Piskorz)
Narodziny kina z ducha muzyki (Krzysztof Siwoń)
Odliczanie do zagłady (Michał Lesiak)
Cienka czerwona linia. O szaleństwie u Kubricka (Piotr Mirski)
Żegnaj, laleczko! (Piotr Czerkawski)
Język opresji i opresja języka (Miłosz Stelmach)
Kubrick a sprawa polska (Mateusz Katner)
Pokój 237 jest pusty (Andrzej Pitrus)
ODKRYCIA I ZAPOWIEDZI
„Panie i panowie: ostatnie cięcie” (Miłosz Stelmach)
„Czyż nie są oni święci?” (Piotr Mirski)
„Droga krzyżowa” (Maciej Peplinski)
„Wszystko, co ważne, minęło” (Paweł Świerczek)
„Zabić Oswalda” (Bartosz Kazana)
„’71” (Ludwika Mastalerz)
„Nina” (Maciej Stasiowski)
„Cieniste dni” (Magdalena Bartczak)
„Oh, Boy!” (Piotr Czerkawski)
FILM NUMERU
Świętość w cierpieniu. „Camille Claudel, 1915” (Maciej Bobula)
Twarze Bruno Dumonta (Rafał Syska)
KINO WSPÓŁCZESNE
Wnętrza. Kino utracone i postkino (Chris Petit)
Arabskie noce i dnie (Jan Topolski)
HISTORIA KINA
Przypowieści Tengiza Abuładze (Joanna Wojnicka)
„Mały pokoik od tyłu” (Bartosz Kazana)
„Złodziej z Bagdadu” (Krzysztof Loska)
FELIETONY
Tadeusz Lubelski
Piotr Mirski
TEORIA FILMU
Czasotrwanie. Moda na Gilles’a Deleuze’a (Rafał Syska)
SERIALE I GRY WIDEO
Southern noir – „Detektyw” (Patrycja Włodek)
„Come play with us”, czyli gramy w Kubricka (Mateusz Felczak)
FESTIWALE
Transmediale (Joanna Chludzińska)
CYKLE
Takahiko iimura: odbite obrazy (Andrzej Pitrus)
„Jezus” – projekt Carla Theodora Dreyera (Tadeusz Szczepański)
Juno Temple: zawodowa outsiderka (Ewa Szponar)
Kotka w butach (Joanna Łuniewicz)
KSIĄŻKI
Małgorzata Major, Justyna Bucknall-Hołyńska (red.), „Władcy torrentów. Wokół angażującego modelu telewizji” (Bartosz Staszczyszyn)
CZASOPISMA
„Film Comment”, „Sight & Sound”, „Cinema Scope”
Tematem pierwszego numeru „EKRANów” w 2014 roku są przemiany we współczesnej narracji filmowej, na czele z dominującym modelem opowiadania w ostatnich 20 latach, czyli „narracją schizofreniczną” – obecną już nie tylko na gruncie filmów awangardowych i artystycznych, lecz również mainstreamowych. W cyklu artykułów poświęconych temu zjawisku – m.in. w rozmowie z teoretykiem filmu i kognitywistą, Jackiem Ostaszewskim oraz w tekście Barbary Szczekały o tzw. mózgotrzepach i puzzle films – przyglądamy się temu zjawisku w szerokim ujęciu. Najważniejsze pytanie, które stawiamy, to: czy narracja niewiarygodna, paranoiczna i schizofreniczna stanowiła najlepszy kod opisu naszej rzeczywistości, a jeśli tak, to czego metaforą jest wieszczona właśnie epoka narracji autystycznej?
Pierwsza dziesiątka 2013
TEMAT NUMERU
Labirynty naszych światów – rozmowa z Jackiem Ostaszewskim (Rafał Syska)
Mózgotrzepy i puzzle, czyli jak współczesne kino gra z widzem (Barbara Szczekała)
Metoda i szaleństwo. O narracjach paranoicznych (Piotr Mirski)
Wyzwolenie kina. Narracja w Slow Cinema (Miłosz Stelmach)
Opowiem ci, co zrobiłeś. Głos w grach wideo (Tomasz Z. Majkowski)
ODKRYCIA I ZAPOWIEDZI
„Ucieczka od jutra” (Piotr Mirski)
„Ostatni sprawiedliwy” (Tadeusz Lubelski)
„Lewiatan” (Ludwika Mastalerz)
„Ostatnia miłość pana Morgana” (Bartosz Kazana)
„Taniec Delhi” (Miłosz Stelmach)
„Locke” (Michał Lesiak)
„Co jest grane, Davis?” (Piotr Czerkawski)
„Nieznajomy nad jeziorem” (Marta Maciejewska)
FILM NUMERU
Czy androidy śnią o elektrycznych walentynkach: „Ona” (Joanna Łuniewicz)
Science non-fiction dnia codziennego (Marcin Petrowicz)
PORTRETY
Niech żyje Meksyk. Kino Amata Escalante (Bolesław Racięski)
KINO WSPÓŁCZESNE
Mozaikowy ekran, czyli cyfrowy split screen (Rafał Syska)
HISTORIA KINA
Nowa Historia Filmu, Nowa Historia Kina, cz. 2 (Michał Pabiś-Orzeszyna)
Cyfrowe archiwa: „Nosferatu” F.W. Murnaua (Krzysztof Loska)
Kino zza zamkniętych drzwi: filmy północnokoreańskie (Filip Nowak)
Trójkąt z eskadrą w tle: „Załoga” A. Litvaka (Maciej Gil)
Lee Marvin w 90. rocznicę urodzin (Brynn White)
FELIETONY
Tadeusz Lubelski
Piotr Mirski
SERIALE I GRY WIDEO
Kto się boi Jessiki Lange?: „American Horror Story” (Amelia Wichowicz)
Interaktywne kino, czyli co pozostawia po sobie 2013 rok (Andrzej Pitrus)
Nie-horror, punk rock i nastoletnia miłość: „Gone Home” (Piotr Sterczewski)
CYKLE
Bill Viola: Zanurzony (Andrzej Pitrus)
Pearl Harbor według Kurosawy (Krzysztof Loska)
Tom Hardy – mężczyzna w ogniu (Patrycja Włodek)
Żurnal z Lothlórien (Joanna Łuniewicz)
KSIĄŻKI
Sebastian Jagielski, „Maskarady męskości. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym” (Patrycja Włodek)
Piotr Kletowski, „Pier Paolo Pasolini – twórczość filmowa” (Piotr Czerkawski)
CZASOPISMA
„Cahiers du Cinéma”, „Little White Lies”, „Little White Lies”, „Sight & Sound”
Kolor stał się w ostatnich latach jednym z najbardziej precyzyjnie kształtowanych środków filmowego wyrazu. A jednak – jak przekonuje Paweł Świerczek w otwierającym numer artykule – wpadliśmy w zły nawyk ignorowania barwy. Zazwyczaj zwracamy na nią uwagę jedynie, gdy wykorzystywana jest w ekstremalny sposób, nie zwracając uwagi na jej subtelne odcienie i symbolikę. W najnowszym numerze „EKRANów” pokazujemy kolor z różnych perspektyw, wskazując na jego rosnące znaczenie. O aspekcie technologicznym opowiada m.in. Sławomir Idziak w przeprowadzonym specjalnie dla nas wywiadzie. Adam Garbicz opisuje barwne debiuty mistrzów – zarówno zagranicznych, jak i polskich. Funkcji koloru przyglądamy się również w kontekście kina gatunku – konkretnie włoskich horrorów giallo – a także produkcji telewizyjnych i gier wideo.
TEMAT NUMERU
Wszystkie kolory kina (Paweł Świerczek)
Barwne debiuty mistrzów (Adam Garbicz)
Operatorskie kaskaderstwo – rozmowa ze Sławomirem Idziakiem (Anna Kurda, Małgorzata Pawłowska)
Wszystko dla czerwieni (Ludwika Mastalerz)
Odcienie szklanego ekranu (Bartosz Staszczyszyn)
ODKRYCIA I ZAPOWIEDZI
„Upstream Color” (Ewa Szponar)
„The Zero Theorem” (Piotr Czerkawski)
„Kryształowa wróżka” (Piotr Mirski)
„Jak dziwnie nazywać się Federico” (Adam Kruk)
„W innym kraju” (Magdalena Bartczak)
„Godziny otwarcia” (Maciej Stasiowski)
„Biała Afryka” (Łukasz Ziomek)
„Za wzgórzem” (Marta Stańczyk)
„Ginger i Rosa” (Amelia Wichowicz)
„Papusza” (Tadeusz Lubelski)
FILM NUMERU
„Wielki Liberace” (Błażej Hrapkowicz)
Być (prawie) jak Paderewski (Iwona Sowińska)
PORTRETY
Ben Wheatley po drugiej stronie lustra (Ludwika Mastalerz)
HISTORIA KINA
Holokaust-kicz (Bartosz Kwieciński)
Nowa Historia Filmu, Nowa Historia Kina (Michał Pabiś-Orzeszyna)
Cyfrowe archiwa (Krzysztof Loska)
Między propagandą a rozrywką. Kryminalne seriale PRL-u (Robert Dudziński)
FELIETONY
Tadeusz Lubelski
Piotr Mirski
WYWIADY
Metafora szczęścia – rozmowa z Tomaszem Wasilewskim (Małgorzata Steciak)
Morena transmedialna – rozmowa z Peterem Greenawayem (Maciej Stasiowski)
TEORIA FILMU
Odwieczny temat: adaptacje (Alicja Helman)
SERIALE I GRY WIDEO
Z więzieniem im do twarzy (Patrycja Włodek)
Podążaj za czerwonym królikiem, czyli kolor w grach (Piotr Sterczewski)
Nostalgiczna karta: „Card Hunter” (Mateusz Felczak)
CYKLE
Wold Vostell: wszystko jest już zniszczone… (Andrzej Pitrus)
„Aryjskie papiery”, czyli Kubrick o Zagładzie (Artur Piskorz)
Jennifer Lawrence: Joanna d’Arc XXI wieku (Ewa Szponar)
Halki sfinksa salonowego (Joanna Łuniewicz)
KSIĄŻKI
Iwona Sowińska, „Chopin idzie do kina” (Łucja Demby)
Jeffrey Ruoff (red.), „Coming Soon to a Festival Near You: Programming Film Festivals” (Mirosław Przylipiak)
André Gaudreault, „Film and Attraction: From Kinematography to Cinema” (Michał Pabiś-Orzeszyna)
CZASOPISMA
„Cahiers du Cinéma”, „Film Comment”, „Cargo”
Na akustykę filmową składa się zarówno słowo mówione, muzyka i dźwięki, jak również – w konsekwencji – milczenie i cisza. To zagadnienie niezwykle obszerne i skomplikowane, zaś język analizy dźwięku jest trudny, opisowy, pełen metafor i metonimii. Mimo to w najnowszym numerze „EKRANów” podjęliśmy próbę opisu filmowej akustyki, przyglądając się jej w rozmaitych ujęciach. Otwierający cykl artykułów tekst Jana Topolskiego stanowi wprowadzenie do tematu dźwięku we współczesnym kinie artystycznym ze szczególnym uwzględnieniem jego przestrzenności. W kolejnych artykułach przywołujemy m.in. wybitnych kompozytorów współczesnego kina – Alberto Iglesiasa, autora muzyki do filmów Pedra Almodóvara, oraz Ernsta Reijsegera, znanego ze współpracy z Wernerem Herzogiem. Osobne teksty poświęciliśmy przeglądowi najbardziej znaczących filmowych rejestracji koncertów oraz fenomenowi rockowych show. Polecamy również artykuł Macieja Stasiowskiego o sztuce teledysku, prezentujący to zjawisko nie tylko w aspekcie historycznym.
TEMAT NUMERU
Taktyka powolności i ciszy (Jan Topolski) Alberto Iglesias – nadworny kompozytor don Pedra (Grażyna Stachówna)
Wzniosłość i groza. Muzyczny świat Wernera Herzoga (Andrzej Gryz)
Na żywo, w twoim salonie (Bartosz Kazana, Maciej Stasiowski)
Fotofonia. Interaktywne i pełnometrażowe teledyski (Maciej Stasiowski)
Zobaczyć muzykę, czyli rock na scenie (Andrzej Pitrus)
ODKRYCIA
„Wielka piękność” (Adam Kruk), „Młoda i ładna” (Piotr Czerkawski), „Maniak” (Piotr Mirski), „Excision” (Amelia Wichowicz), „Norte, koniec historii” (Magdalena Bartczak), „Paradżanow” (Maciej Gil), „Uwiedź i porzuć” (Miłosz Stelmach), „Bernie” (Michał Lesiak), „Lista płatnych zleceń” (Marcin Zembrzuski)
FILM NUMERU
Wampiryczni kochankowie – „Only Lovers Left Alive” (Urszula Lipińska)
Pamiętniki nastoletnich wegetarian (Joanna Łuniewicz)
KINO WSPÓŁCZESNE
Pedro Costa – Sztuka znikania (Magdalena Bartczak)
Traumy japońskiego kina. Rozmowa z Krzysztofem Loską (Jakub Przybyło)
HISTORIA KINA
Split screen – historia rozbitego świata (Rafał Syska)
Maratończyk – Alexander Kluge (Thomas Elsaesser)
Odkryte w archiwach – „Dom” (Jakub Przybyło)
FELIETONY
Tadeusz Lubelski, Piotr Mirski
ZABIĆ BOBRA
Nic nie rozumiem – rozmowa z Janem Jakubem Kolskim (Michał Dondzik)
Film, którego nie ma (Grażyna Stachówna)
DOKUMENT
Ćwiczenia dialogowe – „Ojciec i syn”, „Ojciec i syn w podróży” Marcela i Pawła Łozińskich (Piotr Pławuszewski)
TEORIA FILMU
Od poradników po narracje prowincjonalne. Krótki przewodnik po piśmiennictwie o muzyce filmowej (Iwona Sowińska)
SERIALE
Stary znajomy w nowej skórze – „Endeavour” (Bartosz Kazana)
GRY WIDEO
Powrót do lochów – „Neverwinter” (Mateusz Felczak)
CYKLE
John Baldessari: nigdy więcej nudnej sztuki (Andrzej Pitrus)
Życie Joanny d’Arc. Niezrealizowany scenariusz Gleba Panfiłowa (Joanna Wojnicka)
Mads Mikkelsen: czuły barbarzyńca / wrażliwy potwór (Ewa Szponar)
Deerstalker Mr Holmesa (Róża Kane)
FESTIWALE
Pięś Smaków – Tetsuya Nakashima: kalejdoskop odmienności (Jagoda Murczyńska)
Ars Independent – Edyp w poczekalni: Lior Shamriz (Paweł Świerczek)
Bill Viola w Blain|Southern (Andrzej Pitrus)
KSIĄŻKI
Alicja Helman, „Ścieżkami utraconego czasu. Twórczość filmowa Chena Kaige” (Agnieszka Kamrowska)
András Bálint Kovács, „The Cinema of Béla Tarr. The Circle Closes” (Maciej Bobula)
CZASOPISMA
„Cahiers du Cinéma”, „Film Comment”
Festiwale filmowe są niczym święta religijne, pełne tajemnych rytuałów i obrzędów. Ich uczestnicy na własne życzenie odgradzają się od zewnętrznego świata i funkcjonują w rytm kolejnych pokazów, koncertów i bankietów. Dziś każde, choćby najmniejsze miasto musi mieć międzynarodowy festiwal filmowy i co najmniej kilkumetrową aleję gwiazd. Dla jednych to przejaw megalomanii i degradacji pięknej idei święta kina, dla innych – dowód odradzającej się kinofilii. Korzystajmy z niej, bo zwłaszcza wakacyjną porą możemy wybrać się w podróż po Polsce i Europie, spędzając wolny czas na wieczornych pokazach organizowanych pod gołym niebem i oglądając niedostępne na co dzień filmy. Przy okazji możemy podpatrzyć, że festiwale filmowe to nie tylko premierowe pokazy i przeglądy niszowych filmów. To także biznes, kontakty dystrybutorów z producentami, to wieczorne debaty krytyków i blichtr gwiazd, to wreszcie kolejki po bilety, walka o rezerwację miejsc i nocne koncerty zakrapiane piwem. Najnowszy numer „EKRANów” proponuje wszystkim czytelnikom przewodnik po festiwalach, opisując ich fenomen, tajemnice, pułapki, a przede wszystkim niezaprzeczalne piękno i magię. Piotr Czerkawski pisze o festiwalach jako współczesnej ilustracji „czasu świętego”, Jerzy Płażewski – najwierniejszy uczestnik festiwalu w Cannes – opowiada o swych licznych pielgrzymkach, Marcin Adamczak opisuje natomiast festiwal jako miejsce pozyskiwania producentów i dystrybutorów. Uzupełnieniem cyklu artykułów jest recenzja tegorocznego zwycięzcy w Cannes, „Życia Adèle”, i portret jego twórcy Abdellatifa Kechiche’a.
TEMAT NUMERU
Eliade jeździłby na festiwale (Piotr Czerkawski)
W bunkrze na lazurowym brzegu (Jerzy Płażewski)
Złote Pawie i Węże, czyli polskie antynagrody filmowe (Paweł Biliński)
Nisza przede wszystkim – rozmowa z Maciejem Gilem (Rafał Pawłowski)
Poker czy msza? O festiwalu filmowym jako instytucji społecznej (Marcin Adamczak)
ODKRYCIA
„Scena zbrodni” (Andrzej Pitrus)
„Najeźdźca” (Ludwika Mastalerz)
„Frances Ha” (Piotr Czerkawski)
„Władcy Salem” (Piotr Mirski)
„House Hunting” (Amelia Wichowicz)
„Senna” (Łukasz Ziomek)
„Sounds and Silence” (Maciej Stasiowski)
„Nasze dzieci” (Paweł Biliński)
„Walk Away Renee” (Marta Maciejewska)
„Podziemie” (Miłosz Stelmach)
„Legendy morza” (Agnieszka Mikrut-Żaczkiewicz)
„Komedia” (Błażej Hrapkowicz)
FILM NUMERU
Pochwała młodości. „Życie Adèle” Adbellatifa Kechiche’a (Magdalena Bartczak)
Spojrzenie prosto w oczy. Kino Abdellatifa Kechiche’a (Magdalena Bartczak)
KINO WSPÓŁCZESNE
Zwrot ku abstrakcji? O niepewnych związkach kina i ambientu (Paweł Świerczek)
WOKÓŁ GATSBY’EGO
„Hollywood to wielki temat dla powieści” (Patrycja Włodek)
Bob, jazz i kolana pszczoły. Moda w czasach Gatsby’ego (Jagoda Murczyńska)
HISTORIA KINA
„Nie wolno wymyślać epok” – Aleksiej German (Joanna Wojnicka)
„Diabeł opętał miliony” – „Egzorcysta” (Michał Lesiak)
Odkryte w archiwach – „Wielki Gatsby” (Patrycja Włodek)
FELIETONY
Tadeusz Lubelski
Piotr Mirski
WYWIADY
W głąb niemieckiej duszy – rozmowa z z Hansem-Jürgenem Syberbergiem (Urszula Lipińska)
TEORIA KINA
André Bazin – ojciec chrzestny (Dudley Andrew)
ANIMACJE
Deratyzacja. Myszka Miki w oczach kontrkultury (Paweł Sitkiewicz)
SERIALE
Chemia dla zaawansowanych – „Breaking Bad” (Bolesław Racięski)
„Czarne lustro” (Maciej Stasiowski)
GRY WIDEO
Głód przetrwana – „Don’t Starve” (Mateusz Felczak)
„BioShock” po raz trzeci (Andrzej Pitrus)
CYKLE
Bruce Nauman: niech pomyślę (Andrzej Pitrus)
Niezrealizowane filmy – „Księga Rodzaju” Roberta Bressona (Tycjan Gołuński)
Była sobie dziewczyna – Carey Mulligan (Ewa Szponar)
Indywidualność i wolność jednostki. O kurtkach Marlona Brando (Joanna Łuniewicz)
KSIĄŻKI
Sam Wasson, „Piąta aleja, piąta rano” (Patrycja Włodek)
Red. Konrad Klejska, Schamma Schahadat, Polska i Niemcy. Filmowe granice i sąsiedztwa (Przemysław Dudziński)
CZASOPISMA
„Cahiers du Cinéma”, „Sight & Sound“, „Cinema Scope“, „Film Comment”
Marzenie o prawdziwie niezależnym, prywatnie realizowanym kinie właśnie spełnia się na naszych oczach – w dobie coraz tańszych i nowoczesnych technologii, cyfrowych kamer, komputerowych stołów montażowych i internetowych kanałów dystrybucji. Łatwiejszy dostęp do filmowego medium stał się więc dla wielu domorosłych twórców, amatorów i początkujących profesjonalistów kluczem do wspaniałej kariery. Na naszych oczach rośnie tłum reżyserów, przekonanych, że każdy może kręcić filmy i je rozpowszechniać. Mają oni już własne festiwale, publiczność, krytykę, producentów i gwiazdy – stając się jedną z sił kinematografii.
Zatem, czy jesteśmy świadkami wielkiego przełomu w kinie? Czy spełnia się marzenie o niezależnych filmowcach, na drodze których nie wyrastają już instytucjonalne i budżetowe bariery? Próba odpowiedzi na te i inne pytania związane z kinem – nazwanym przez nas nieco przekornie (nie)zależnym – została zawarta w tekstach w ramach tematu numeru, opisujących teraźniejszość i przyszłość nie tylko amatorskiego i offowego kina, ale też prywatnego i „indywidualnego”.
TEMAT NUMERU
Nowe modele produkcji, stara magia przemysłu (Marcin Adamczak)
Debata o niezależności (Anna Bielak)
Archipelagi kina niezależnego w PRL-u (Mikołaj Jazdon)
Każdy… Człowiek z kamerą (Jacek Flig, Piotr Lenar)
Udana rewolucja. O grach niezależnych (Piotr Sterczewski)
ODKRYCIA
„Michael” (Rafał Syska)
„W cudzej skórze” (Łukasz Ziomek)
„Sound City” (Maciej Stasiowski)
„Pokój 237” (Piotr Mirski)
„Poezja” (Miłosz Stelmach)
„Gorzki” (Amelia Wichowicz)
„Mondomanila” (Paweł Świerczek)
„Maladies” (Ewa Szponar)
„Sweeney” (Bartosz Kazana)
„Vic i Flo zobaczyły niedźwiedzia” (Piotr Czerkawski)
„Lekcja harmonii” (Magdalena Bartczak)
„Pozycja dziecka” (Maciej Pepliński)
FILM NUMERU
Marzenie o tożsamości – „Spring Breakers” (Adam Kruk)
Harmony Korine – 6 kręgów piekielnych (Michał Lesiak, Maciej Stasiowski)
KINO WSPÓŁCZESNE
Studia w szkarłacie – Nicolas Winding Refn (Michał Lesiak)
Kobiety, które nienawidzą wszystkich – horror japoński (Jakub Przybyło)
Muzyczne perygrynacje Jonny’ego Greenwooda (Andrzej Gryz)
KONTEKSTY KINA
Pulp Fiction – w hołdzie beletryzacjom filmów (Grady Hendrix)
Spotkania z innym – rozmowa ze Sławomirem Sikorą (Rafał Syska)
HISTORIA KINA
Tati i Étaix. Bez nich nie ma komedii (Józef Gębski)
„Strach i pożądanie” (Artur Piskorz)
FELIETONY
Tadeusz Lubelski
Agata Bielik-Robson
WYWIADY
Patologia wyssana z palca – rozmowa z Przemysławem Wojcieszkiem (Urszula Lipińska)
TEORIA KINA
Nowe New Queer Cinema (Małgorzata Radkiewicz)
SERIALE
Vox populi – „House of Cards” (Patrycja Włodek)
Serialowe kontynuacje w 2013 roku (Patrycja Włodek)
MEDIA
Fatalne zauroczenie. Gry wideo a kino przygodowe (Tomasz Z. Majkowski)
CYKLE
Nam June Paik. Przyszłość jest dzisiaj (Andrzej Pitrus)
Dostojewski na ekranie. Niespełnione marzenie Andrieja Tarkowskiego (Miłosz Stelmach)
Tony Leung Chiu Wai – smutny kochanek kina (Magdalena Bartczak)
FESTIWALE
Orbitowanie na Plutonie – Transmediale 2013 (Joanna Chludzińska)
KSIĄŻKI
Katarzyna Mąka-Malatyńska, „Widok z tej strony. Przedstawienia Holocaustu w polskim kinie” (Grażyna Stachówna)
Dorota Skotarczak, „Historia wizualna” (Przemysław Dudziński)
CZASOPISMA
„Sight & Sound”, „Cahiers du Cinéma”, „Film Comment”, „Film Criticism”
W kinie świat kończył się już setki razy i będzie się kończył jeszcze niejeden raz. Film zakochał się bowiem w apokalipsach, wielbi akty zniszczenia i destrukcji wypełnione widowiskowymi efektami specjalnymi. Najnowszy numer „EKRANów” otwiera cykl tekstów o ekranowych postapokalipsach, w którym Piotr Mirski opisuje filmy z okresu zimnej wojny, dla których głównym punktem odniesienia było zagrożenie nuklearne. Kolejne artykuły cyklu przywołują m.in. obrazy postapokaliptycznych scenerii – świata pokrytego pustynią, lodem lub zatopionego w zgliszczach po III wojnie światowej, oraz monstrów wyrosłych z nuklearnych kataklizmów, na czele ze słynnym Godzillą. Koniec świata jest także źródłem ironicznych komentarzy filmowców, o czym przypomina Piotr Czerkawski, pisząc m.in. o filmach Álexa de la Iglesii i braci Coen.
TEMAT NUMERU
Wszyscy jeźdźcy Apokalipsy (Piotr Mirski)
Mikroapokalipsa (Ludwika Mastalerz)
Krajobraz po deszcze – Scenerie postapokaliptyczne w kinie popularnym (Maciej Stasiowski)
W ostatnim odcinku (Bartosz Staszczyszyn)
Wesołe apokalipsy (Piotr Czerkawski)
Postapokalipsa w sosie bolognese (Dawid Głownia)
Zagłada o 50 stopach wzrostu (Piotr Sarota)
Przeżyć katastrofę – Postapokalipsa w grach wideo (Ewa Drab)
ODKRYCIA
Top Ten 2012
„Żyła sobie baba” (Ludwika Mastalerz)
„Hanezu” (Jagoda Murczyńska)
„Moja mała księżniczka” (Amelia Wichowicz)
„Wielka powódź” (Paulina Haratyk)
„Mebelki” (Urszula Wolak)
„Babeldom” (Maciej Stasiowski)
„Czarny koń” (Michał Lesiak)
„Za wzgórzami” (Piotr Czerkawski)
FILM NUMERU
Dwugłos: „Wróg numer jeden” (Patrycja Włodek, Michał Lesiak)
Oscary 2013
PORTRETY FILMOWCÓW
Opresyjne kino Anga Lee (Bartłomiej Nowak)
Theo Angelopoulos – Nekrolog z ulicy Pireusa (Jerzy Płażewski)
Theo Angelopoulos – Niedokończona trylogia (Rafał Syska)
Zjawisko „Werner Herzog” (Maciej Pepliński)
KONTEKSTY
Wojna światów nieprzedstawionych (Marcin Adamczak)
Literacki Nobel 2012 – Mo Yan i „Czerwone sorgo” (Alicja Helman)
HISTORIA KINA
Cztery dekady „Ojca chrzestnego” (Michał Lesiak)
Norodom Sihanouk – Szaleństwo władzy i kinofilii (Magdalena Bartczak)
„Świat, ciało i szatan” (Patrycja Włodek)
FELIETONY
Tadeusz Lubelski
Agata Bielik-Robson
WYWIADY
Moja piękna pustka – rozmowa z Naomi Kawase (Urszula Lipińska)
Nie lubię przypadków! – rozmowa z Denisem Villeneuve (Piotr Czerkawski)
TEORIA KINA
Metafora snu w teorii filmu (Alicja Helman)
NIEFABULARNE FORMY FILMOWE
Animacja-agitacja – Polski film rysunkowy w okresie socrealizmu (Paweł Sitkiewicz)
MEDIA
Świat 3D plus – rozmowa z Kubą Garścią (Agnieszka Staszczak)
CYKLE
Gdyby baśnie nie miały happy endu? (Grażyna Stachówna)
Zaświaty Felliniego, czyli „Podróż G. Mastorny” (Anita Bielańska)
Keira Knightley – Z przeszłością jej do twarzy (Ewa Szponar)
KSIĄŻKI
Rick Altman, „Gatunki filmowe” (Przemysław Dudziński)
Seweryn Kuśmierczyk, „Księga filmów Andrieja Tarkowskiego” (Łucja Demby)
Andrzej Gwóźdź, „Obok kanonu – tropami kina niemieckiego” (Patrycja Włodek)
CZASOPISMA
„Film Comment”, „Cahiers du Cinéma”
Jeszcze kilka lat temu odpowiedź na pytanie „czym jest krytyka filmowa?” nie sprawiała szczególnych trudności. Tymczasem dziś nawet definicja opisywanego zjawiska traci swą oczywistość. W opinii wielu obserwatorów czasy klasycznej krytyki filmowej zdają się bezpowrotnie mijać, a status krytyka filmowego, charakter jego pracy, siła oddziaływania, relacje z odbiorcą i techniki działalności ulegają dynamicznym zmianom. Czy mamy do czynienia z rewolucją, która wymusi na nas redefinicję zjawiska, czy tylko z ewolucją technik komunikacji z odbiorcą, która oddziałuje na nowe formy aktywności recenzenta? Na wiarygodną odpowiedź musimy poczekać kilka lat, ale już dziś postanowiliśmy przyjrzeć się współczesnej krytyce, zapraszając do debaty dziennikarzy filmowych i filmoznawców, przedstawicieli różnych pokoleń i doświadczeń, poddając im pod rozwagę kilka zagadnień i tematów. Wśród zaproszonych gości znaleźli się zarówno doświadczeni znawcy kina, m.in. Rafał Marszałek, Tadeusz Sobolewski i Tadeusz Lubelski, jak i przedstawiciele młodego pokolenia krytyków – Mateusz Werner, Bartosz Żurawiecki i Jakub Socha.
TEMAT NUMERU
Wszyscy jesteśmy krytykami – debata z udziałem gości (Rafał Syska, Anna Bielak)
Filmweb24 – Rozmowa z Michałem Walkiewiczem (Anna Bielak)
Kinofilska krytyka a uniwersyteckie filmoznawstwo (David Bordwell)
Literaci o filmie – przedruki recenzji Antoniego Słonimskiego, Tadeusza Konwickiego i Grahama Greene’a
ODKRYCIA
„Atomowy wiek” (Paweł Świerczek)
„Krety” (Piotr Mirski)
„Blackthorn” (Ludwika Mastalerz)
„Terri” (Jakub Izdebski)
„Oko cyklonu” (Martyna Olszowska)
„Tragedia człowieka” (Maciej Gil)
„Twixt” (Amelia Wichowicz)
„Ukochani” (Marcin Zembrzuski)
„Śpiąca królewna” (Adam Kruk)
„Miłość” (Tadeusz Lubelski)
„Kochankowie z Księżyca” (Kaja Klimek)
„Mistrz” (Piotr Czerkawski)
FILM NUMERU
„Holy Motors” – elegia o ruchu (Ewa Szponar)
Neobarok – uboczna przygoda francuskiego kina (Rafał Syska)
Filmy Leosa Caraxa (Paweł Biliński)
PORTRET FILMOWCA
Ken Loach – W poszukiwaniu wspólnoty (Piotr Czerkawski)
HISTORIA KINA
Filmowe porażki Aleksandra Forda (Piotr Kurpiewski)
Pękające lody – rozmowa z Joanną Wojnicką (Patrycja Włodek)
„Palm Beach Story” (Veikko Suvanto)
FELIETONY
Tadeusz Lubelski
Agata Bielik-Robson
WYWIADY
Życie w samotności – rozmowa z Ulrichem Seidlem (Przemysław Dobrzyński)
Moje lęki i twoje obsesje – rozmowa z Carlosem Reygadasem (Urszula Lipińska)
TEORIA KINA
Wideoesej – zapiski na marginesach (Stanisław Liguziński)
NIEFABULARNE FORMY FILMOWE
Masaż gałki ocznej – twórczość Pipilotti Rist (Marta Lisok)
MEDIA
Serialowy fan 2.0 (Małgorzata Major)
Lo-fi – od kampu do postmoderny (Agnieszka Staszczak)
Strach przed nieznanym – rozmowa z Tomem Cullenem (Artur Zaborski)
FESTWIALE
Film niekoniecznie jest sztuką obrazu – rozmowa z Pawłem Orabczukiem (Maciej Gil)
Etiuda & Anima po raz dziewiętnasty (Bolesław Racięski)
CYKLE
Stanley Kubrick i Napoleon – najlepszy film, jaki nigdy nie powstał? (Artur Piskorz)
Benedict Cumberbatch – wszystkie odcienie brytyjskości (Patrycja Włodek)
KSIĄŻKI
Susan Sontag, „Przeciw interpretacji i inne eseje” (Urszula Wolak)
Bartosz Kwieciński, „Obrazy i klisze. Między biegunami wizualnej pamięci Zagłady” (Izabela Suchojad)
Jerzy Szyłak (red.), „Kino Nowej Przygody” (Przemysław Dudziński)
CZASOPISMA
„Sight & Sound”, „Cineaste”, „Cahiers du Cinéma”, „Film Comment”
Tematem niniejszego numeru „EKRANów” jest retro, a ściślej – panująca we współczesnym kinie moda na remaki, retaki, sequele i prequele. Nie jest ona tylko dowodem braku inwencji twórczej dzisiejszych producentów, reżyserów i scenarzystów, bo – jak dowodzi autorka głównego tekstu o retromanii, Kaja Klimek – odwoływanie się do wcześniej powstałych filmów, naśladowanie i kopiowanie niedawnych hitów było naturalne dla kina od początku jego istnienia. Słynny amerykański teoretyk, Rick Altman, wnioskował kilka lat temu, aby wręcz porzucić kategorię „gatunku filmowego” – fałszywą i w sumie fikcyjną – i w to miejsce promować pojęcie „serii”. Filmy nie realizują bowiem abstrakcyjnej idei filmowego gatunku, zbliżając się lub oddalając od jego jądra i istoty, lecz czerpią inspirację z wcześniej powstałych przebojów, łącząc je w nowych, ale rozpoznawalnych przez widza konfiguracjach.
TEMAT NUMERU
Powtórki z rozrywki, czyli hollywoodzka retromania (Kaja Klimek)
Ekran w kolorze sepii (Bartosz Staszczyszyn)
Reaganomatoretro, czyli czekając na herosa (Rafał Syska)
Skrecze doktora Caligariego (Maciej Stasiowski)
Cena nowości (Mateusz Felczak)
ODKRYCIA
„Szaleństwo Almayera“ (Chantal Akerman)
„Florentina Hubaldo, CTE“ (Lav Diaz)
„Legenda Kaspara Hausera“ (Davide Manuli)
„Byczek“ (Michael M. Roskam)
„Kotoko” (Shinya Tsukamoto)
„Bellflower” (Evan Glodell)
„Podział” (Xavier Gens)
„Dom z wieżyczką” (Ewa Nejman)
„Hotel Marigold” (John Madden)
„Kochanek królowej” (Nikolaj Arcel)
FILM NUMERU
„Bestie z południowych krain” (Justyna Stasiowska)
Dziecięce narracje i fantasmagorie (Patrycja Włodek, Maciej Stasiowski)
PORTRET FILMOWCA
Albert Serra – kino w bezruchu (Rafał Syska)
DIALOGI SZTUK
O gatunkowej subwersji w kinie najnowszym (Ludwika Mastalerz)
Uwikłani i prześladowani – rozmowa z Filipem Gańczakiem (Monika Maszewska-Łupniak)
HISTORIA KINA
„Moje filmy należy oglądać jak rzeźby” – Michelangelo Antonioni (fotoartykuł)
Rainer Werner Fassbinder – pogłosy i odbicia (Adam Kruk)
Wojenna elegia – „Armia cieni” J.-P. Melville’a (Patrycja Włodek)
CELA 56
Filmowe puzzle Guya Maddina (Natalia Kaniak)
FELIETONY
Tadeusz Lubelski
Agata Bielik-Robson
WYWIADY
W zakamarkach własnej pamięci. Rozmowa z Jamesem Benningiem (Anna Bielak)
2011: Odyseja kinofilska. Rozmowa z Markiem Cousinsem (Maciej Gil)
TEORIA KINA
Teoria filmowej narracji Edwarda Brannigana (Bogna Rosińska)
NIEFABULARNE FORMY FILMOWE
Bliskie kontakty z materią. Twórczość Agnieszki Polskiej (Marta Lisok)
Kamera to żywioł. Rozmowa z Tomaszem Wolskim (Adam Kruk)
MEDIA
„L.A. Noire”. Czy Chandler polubiłby gry wideo? (Andrzej Pitrus)
Paranoja podejrzenia – „Homeland” (Ewa Drygalska)
CYKLE
Stare baśnie na nowo w kinie opowiedziane – Śpiąca królewna nie chce się obudzić (Grażyna Stachówna)
Niezrealizowany film – „Nostromo” Davida Leana (Bartosz Kazana)
Sylwetka Evy Green (Ewa Szponar)
Ai Weiwei – indywidualność w zglobalizowanym świecie (Agnieszka Szeffel)
KSIĄŻKI
Krzysztof Loska, „Kenji Mizoguchi i wyobraźnia melodramatyczna” (Grażyna Stachówna)
Piotr Kletowski, Piotr Marecki, „Piotr Szulkin. Życiopis” (Maciej Stasiowski)
CZASOPISMA
„Sight & Sound”, „Cargo/Film/Medien/Kultur”, „Cahiers du Cinéma”, „American Cinematographer”
Pochodzący z 1896 roku film Georges’a Méliès’a, w którym zarejestrował on przygotowania do kąpieli swojej żony, zainicjował fascynujący pochód nagusek i nagusów przez historię kina. Nie było to łatwe, bo cenzura jest wyczulona bardziej na nagość niż nawet na przemoc i w obnażonych udach widzi większe niebezpieczeństwo niż w westernowym kolcie.
Dziś nagość wkracza do filmowego art house’u, dopomina się obecności w hollywoodzkim mainstreamie, korzysta z konwencji pornografii, by zbliżyć się bardziej do tajemnicy człowieka. Obnażenie jest więc gestem artysty i performance’em wykonawcy, który może zaangażować widza jak żaden inny. Nagość jest tematem najnowszych „EKRANów”, z otwierającymi magazyn esejami o roli nagości we współczesnym kinie, serialu i teatrze, a także w historii polskiego filmu. Nagość – jako temat artystycznej wypowiedzi – pojawia się również w innych artykułach: w eseju poświęconym Catherine Breillat, w monograficznym szkicu o filmowym feminizmie, w wywiadzie z Michaelem Glawoggerem, a nawet w portrecie Michaela Fassbendera.
Z nagością związany jest kostium, bo sama nagość często staje się odzieniem. Temu bardziej klasycznemu poświęcony jest uzupełniający poprzedni numer artykuł Jagody Murczyńskiej, według której kostium jest kodem – komunikatem nie mniej ważnym niż słowo. Ubiór pojawi się ponadto w historycznofilmowej refleksji Urszuli Woźniakowskiej o genezie Bollywoodu.
Ponadto w numerze wywiady z Leszkiem Dawidem, reżyserem obsypanego nagrodami podczas tegorocznego festiwalu w Gdyni filmu „Jesteś Bogiem”, oraz z Tadeuszem Lubelskim, autorem wydanej niedawno „Historii niebyłej kina PRL”.
Lipcowym filmem numeru został „Prometeusz” Ridleya Scotta, długo oczekiwany powrót słynnego reżysera do gatunku, który przyniósł mu przed laty największe uznanie. Blok tematyczny zainicjowany przez najnowsze dzieło Scotta uzupełniają artykuły poświęconego twórczości reżysera w ostatniej dekadzie oraz teksty o współczesnym filmie science fiction i o alternatywnych wersjach scenariusza trzeciej części obcego.
TEMAT NUMERU
Prawda i fetysz. Nagość we współczesnym kinie (Ewa Szponar)
„Ja się ciebie wstydzę”. O nagości w polskim kinie (Sebastian Jagielski)
Goło niewesoło (Bartosz Staszczyszyn)
Skandal oswojony. Nagość na scenie (Łukasz Ziomek)
Granie z pieprzykiem (Tomasz Z. Majkowski)
ODKRYCIA
„Katalin Varga” (Peter Strickland)
„Jesteś Bogiem” (Leszek Dawid)
„Z dystansu” (Tony Kaye)
„Śpiąca królewna” (Catherine Breillat)
„Kobieta na skraju dojrzałości” (Jason Reitman)
„Rodzina fundamentem państwa” (Robert Sedláček)
„Alpy” (Jorgos Lanthimos)
„Ściany boczne” (Gustavo Taretto)
„Chwała dziwkom” (Michael Glawogger)
„Wirtualna wojna” (Jacek Bławut)
„Alois Nebel” (Tomáš Luňák)
FILM NUMERU
„Prometeusz” (Ridley Scott)
Dekada Ridleya Scotta (Piotr Mirski)
Gdzie „Obcych” trzech… O alternatywnych scenariuszach filmu „Obcy 3” (Maciej Stasiowski)
Znane nieznane światy. Nowe kino science fiction (Michał Lesiak)
PORTRET FILMOWCA
Catherine Breillat (Joanna Chludzińska)
DIALOGI SZTUK
Kostium mówi (Jagoda Murczyńska)
Po nitce… do kadru. Rozmowa z Zygmuntem Laskowskim (Krystyna Matuszewska)
HISTORIA KINA
Historia alternatywna kina polskiego. Rozmowa z Tadeuszem Lubelskim (Przemysław Kaniecki)
Rozgwieżdżony firmament Bollywoodu (Urszula Woźniakowska)
„Lady Snowblood”. Krwawa Królewna Śnieżka z Kraju Kwitnącej Wiśni (Agnieszka Kamrowska)
CELA 56
Judd Apatow – Strach przed dorastaniem (Jakub Izdebski)
FELIETONY
Tadeusz Lubelski
Agata Bielik-Robson
WYWIADY
Z własnej perspektywy. Rozmowa z Leszkiem Dawidem (Anna Bielak)
Nie wierzę w globalizację. Rozmowa z Michaelem Glawoggerem (Urszula Lipińska)
TEORIA KINA
„Romans” kina z feminizmem (Małgorzata Radkiewicz)
NIEFABULARNE FORMY FILMOWE
Werner Herzog. Homo spiritualis idzie do kina (Magdalena Kempna-Pieniążek)
W spirali animowanej przemocy (Mariusz Frukacz)
MEDIA
„Mad Men” – amerykańska Apokalipsa (Patrycja Włodek)
Upadek kobiety czystej – „Tess d’Urberville” (Patrycja Włodek)
CYKLE
Niezrealizowany film – projekty Alfreda Hitchcocka (Krzysztof Loska)
Sylwetka Michaela Fassbendera (Patrycja Włodek)
KSIĄŻKI
Bogusław Skowronek, „Film w przestrzeni kultury audiowizualnej. Studia, szkice, interpretacje” (Patrycja Włodek)
Charles Drazin, „The Finest Years. British Cinema of the 1940s” (Bartosz Kazana)
CZASOPISMA
„Sight & Sound”, „FLM”, „Cahiers du Cinéma”, „Film Comment”
Kino w konfrontacji ze sportem jest częściej przegrane, ale za to telewizja sportem żyje. Od początku istnienia aż po dzień dzisiejszy wzajemny splot obu fenomenów zwiększa ich popularność. Tematem nieniejszego wydania „EKRANów” jest zatem sport w filmie i mediach, bo trudno uniknąć gorączki piłkarskich mistrzostw Europy i nieodległej olimpiady w Londynie.
Cykl artykułów otwiera wywiad z Andrzejem Gwoździem, redaktorem książki „Media – eros – przemoc. Sport w czasach popkultury”, poświęconej tematyce medialnych reprezentacji sportu. O związkach sportu i mediów pisze Adam Czaja, o zjawisku e-gamingu – Mateusz Felczak, zaś Michał Lesiak przypomina najciekawsze filmy sportowe, począwszy od zainscenizowanego w atelier Edisona w 1894 roku pojedynku bokserskiego z udziałem byłego mistrza w wadze ciężkiej Jamesa J. Corbetta, aż po znajdujący się jeszcze w produkcji, najnowszy film Marcina Koszałki „Będziesz legendą, człowieku” o drodze Polaków do Euro.
TEMAT NUMERU
Przede wszystkim telewizja. Rozmowa z prof. Andrzejem Gwoździem (Michał Gulik, Michał Lesiak)
Reklamy, sport i media, czyli show-biznes (Adam Czaja)
Sportowe życie filmu (Michał Lesiak)
E-sport: inny wymiar gry (Mateusz Felczak)
ODKRYCIA
„Tyranozaur” (Alicja Helman)
„Trzy” (Adam Kruk)
„Histeria” (Grażyna Stachówna)
„She Monkeys” (Małgorzata Radkiewicz)
„Matka” (Miłosz Stelmach)
„Gąsienica” (Piotr Mirski)
„Jesteś tutaj” (Ludwika Mastalerz)
„Przypis” (Maciej Stroiński)
„Okoliczności” (Artur Zaborski)
„Cezar musi umrzeć” (Maciej Pepliński)
PORTRETY FILMOWCÓW
Paolo i Vittorio Taviani (Anita Bielańska)
Tian Zhuangzhuang (Alicja Helman)
KONTEKSTY
Krwawe łowy. Survival horror (Juliusz Lubelski)
Eksperyment w modnej formie. Fashion movies (Jagoda Murczyńska)
HISTORIA KINA
Dreszcz wymieniana nazwisk – czarna lista Hollywood (Patrycja Włodek)
„Bumerang”, czyli rewolucja w stylu Kazana (Marcin Pieńkowski)
CELA 56
Co nam pozostało z dogmatów? Dogma 95 (Andrzej Szwatoński)
FELIETONY
Tadeusz Lubelski
Agata Bielik-Robson
WYWIADY
Ludzie z innego świata – Brillante Mendoza (Anna Bielak)
W filmach nie widać małych dramatów ich twórców – Witold Sobociński (Urszula Lipińska)
TEORIA KINA
Teoria znaczenia Davida Bordwella, cz. II (Rafał Syska)
NIEFABULARNE FORMY FILMOWE
„Nigdy nie zapomnij kłamać” Mariana Marzyńskiego (Małgorzata Smoleń)
Zrekonstruować prawdę. Rozmowa z Marianem Marzyńskim (Daniel Stopa)
3D or not 3D.. Początki animacji trójwymiarowej (Paweł Sitkiewicz)
Hałas i cywilizacja – prace Konrada Smoleńskiego (Marta Lisok)
MEDIA
Szczęście z przeceny. „Luck” (Bartosz Staszczyszyn)
Olga Chernyszewa – spacer po niegdysiejszym imperium (Andrzej Pitrus)
Efekt masy. „Mass Effect 3” (Tomasz Z. Majkowski)
CYKLE
Stare baśnie na nowo opowiedziane – Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków (Grażyna Stachówna)
Niezrealizowany film – Trzecia część „Iwana Groźnego” Siergieja Eisensteina (Adam Garbicz)
Sylwetka Michelle Williams (Ewa Szponar)
KSIĄŻKI
Arkadiusz Lewicki, „Seks i Dziesiąta Muza. Erotyzm, relacje intymne i wzorce genderowe w kinie przedkodeksowym (1894–1934)” (Grażyna Stachówna)
Jacques Aumont, Michel Marie, „Analiza filmu” (Rafał Syska)
CZASOPISMA
„Film Comment“, „Sight & Sound“, „Cahiers du Cinéma”, „Segnocinema”