Empatią nazywa się często umiejętność współodczuwania z innymi – czy nie jest ona zatem jednym z podstawowych impulsów, dla których chodzimy do kina i zanurzamy się w różnych światach wirtualnych? Niekoniecznie chcemy zidentyfikować się z bohaterem, ale pragniemy poczuć to, co on: strach, smutek, wzruszenie, radość, miłość, mimo że nasze własne uwarunkowania stawiają przed nami przeszkody. Filmy zachęcają nas do przyjęcia cudzej perspektywy, a przez to nierzadko mają wymiar terapeutycznej psychodramy, rozszerzają nasze horyzonty poznawcze i emocjonalne, otwierają nas na innych oraz wzbogacają naszą wrażliwość. I jest to prawda – albo jedna z prawd. I jedna z perspektyw. W filmie zachęca się nas zwykle do współodczuwania z konkretnym bohaterem, po którego stronie odkrywamy rację moralną. Tym sposobem wykluczamy część perspektyw, zachęcani do tego konkretnymi chwytami narracyjnymi. Filmowe opowiadanie często manipuluje naszym zaangażowaniem lub czyni z emocji swoisty product placement – „kupujemy” łzy czy strach, a nawet poczucie osamotnienia.

W tym numerze „Ekranów” przyglądamy się właśnie technikom empatii – jej emanacjom, strategiom, ale i nadużyciom. Nie wierzymy w niewinność takiego spojrzenia, choć dostrzegamy jego potrzebę we współczesnej kulturze, która odrzuca obiektywność i jest zmęczona ironią. Analizy tekstualne są wypierane przez ujęcia, w których dystans zastępuje zgoda na doświadczenie, emocjonalne zrozumienie, wrażliwość i wzruszenie. Nacisk położony zostaje na umiejętność przyjęcia innej optyki i pochylenia się nad cudzymi emocjami, czyli nie tylko na intelektualne rozpoznanie czyjegoś położenia, lecz także na jego przyswojenie i ucieleśnienie. Wrażliwość, współczucie, emocjonalność i afektywność to nowe praktyki (i polityki) komunikacji, zmieniające sposób spojrzenia na odbiorcę, projektowania jego postawy, ale i konieczność wzięcia pewnej odpowiedzialności. Nie chcąc mylić ich z pełnym samozadowolenia współczuciem, staramy się odpowiedzieć na pytanie, jak działa maszyna empatii.